ZEKAT II

Dünkü yazımda zekat yoluyla zengin ile fakir arasında bir ucu merhamet(zenginden fakire) bir ucu da saygı (fakirden zengine)olan bir köprü kurulduğundan bahsetmiştim.

Zengin kendi malı içerisinde muhafaza edilen fakir hakkını hak sahibine verdiği için bundan dolayı herhangi bir gurura kibire kapılmamalı hatta fakirin onurunu incitmemeli ki bu köprü sağlam kurulsun Çükü veren Allah’tır kul ise sadece bir vasıtadır.

Yine köprünün sağlam kurulması için fakir de ezilmemeli,herhangi bir mahcubiyet duymamalıdır.Çünkü aslında kendi hakkı olduğu halde hikmeten lillah başka bir yerde emaneten muhafaza edilen hakkını almaktadır.

Zekât, ferdî cimrilik, bencillik gibi kötü huylardan arındıran bir ibadettir. Öyle bir ibadet ki Toplumsal yapıyı sağlamlaştıran ve toplum içerisindeki dengesizlikleri yok eden bir ibadettir.

Namaz da en önemli hatta ibadet deyince ilk akla gelen ama ferdi bir ibadettir. Bireysel ahlâkı olgunlaştırır, zekât ise toplumsal ahlâkı gerçekleştirmeye yöneliktir.

Bu iki ibadetin Kur’an’da çoğu yerde birlikte zikredilmesinin sebebede budur çoğu alime göre. Zekat ve Namaz kardeş ibadetlerdir birbirini tamamlayan ibadetlerdir aynı zamanda.

Zekâtın temizleme ve arıtma anlamınada gelir Kur’an’da “Onların malların¬dan sadaka (zekât) al. Onunla kendilerini temizlemiş ve arıtıp geliştirmiş olursun” denilerek buna işaret edilir belirtilir.

Belli bir zenginlik düze¬yine ulaşan kişiler ihtiyacından artakalan malının kırkta birini zekât olarak verecektir. Bunun için de belli mallarda belli zenginlik ölçüleri (nisab) belir¬lenmiştir. Nisap hakkında detaylı bilgi sahibi olmak zekatın ibadet boyutunu ile ilgili bir hata yapmanın önüne geçer diye düşünüyorum.Onun için de Dini Kavramlar sözlüğünden Nisap maddesini ufak tefek kısaltmalarla tırnak içerisinde aynen aktarıyorum.
‘‘Nisâp, zekat, sadaka-i fıtır, kurban gibi ibadetler için konulan bir zenginlik ölçüsüdür. Borcundan ve aslî ihtiyaçlarından fazla olarak bu kadar mala sahip olan kişi dinen zengin sayılır. Böyle bir kişinin zekat veya sadaka alması helal değildir. Sadaka-i fıtır vermesi ve kurban kesmesi gerekir. Fazla olan bu malın nâmi olması ve üstünden bir yıl geçmesi halinde zekatının verilmesi gerekir. Zenginliğin asgari sınırı olan Nisâp Hz. Peygamber tarafından gösterilmiştir. Bu asgarî sınırlar, bir açıdan o dönem İslâm toplumunun ortalama hayat standardını ve zenginlik ölçüsünü göstermektedir. Hadislerde belirlenen Nisâp miktarları şöyle sıralanabilir; 80,18 gr. altın veya bunun tutarında para, ticaret malı, 40 koyun veya keçi, 30 sığır, 5 deve. Nisâp miktarının belirlenmesinde kullanılan bu malların, o dönemin en yaygın zenginlik aracı olduğu açıktır. Nisâbın bu mallar üzerinden belirlenmesi, sosyal ve ekonomik şartların fazla değişmediği ileriki dönemlerde de aynen korunmuştur. Kişinin zekat mükellefi olması için, toplumda zenginlik sınırının, asgarî hayat ve geçim standardının belirlenmesi ve Nisâpta bunun esas alınması gerekir. Modern vergi sistemlerinde fakirlerin ödeme kudretlerinin yokluğunun dikkate alınarak dar gelirlilerin vergiden muaf tutulması, aynı gayeye yöneliktir.’’

Hz. Peygamber dönemindeki ekonomik şartlar ve zenginlik ölçüleri ile bağlantılı olarak tesbit edilen nisap miktarı bu gün de geçerlimidir? Bugün bu tartışılmaya başlanmıştır ve tartışılmalıdır da.Nedenine gelince nisap miktarı olarak belirlenen 80,18 gr. altın ,200 dirhem gümüş(640 gr ) ,40 koyun veya keçi, 30 sığır, 5 devenin o gün değerleri eşit veya en azından birbirine yakındı.Ama günümüzde diğerleri bir yana 80 gr altın ile 640 gr gümüşün arasında uçurum meydana geldi.Bu gün itibarıyla altın nisabı yaklaşık 7500 TL iken gümüş nisabı 960 TL civarında.Şimdi 7500 TL si olan mı islama göre zengin ve zekat mükellefi 960 TL si olan mı?

Koyun ile altın arasında da bir mukayese yaparsak aynı sıkıntı orada da karşımıza çıkar. Kırk koyun tanesi beşyüz Tl olsa 20000 TL yapar zekat mükellefi olmak için 20000 Tl mi 7500 Tl mi gerekli cevaplanması gereken bir konu.İnşaallah gerek yeterli alimler ,gerek yetkili merciler bu ve benzer konuları en kısa zamanda vuzuha kavuştururlar.

Benim şahsi kanaatim ise şudur. Günüz ekonomik şartlar,gelir düzeyi ve hayat standardı dikkate alınırsa 80.18 gr altın veya tutarı mala sahip olan zekat mükellefi olacak kadar zengin değildir.Koyun ve sığır nisapları da değerlendirilerek nisaba konu olan mallar arasında bir denge oluşturacak miktarın yeniden belirlenmesi gerekir.

Bu konu da TDV İlmihalinde geniş bir değerlendirme yapılmış olup son bölümünde sebebi şöyle izah edilmektedir:
‘‘Peygamberimiz ve sahabe dö¬nemi uygulamalarındaki ölçülerin o dönemdeki ekonomik anlamı tesbit edi¬lip, meselâ bu miktarın -geçmişte de bazı âlimlerin işaret ettikleri gibi- bir ailenin yıllık asgari geçim ve hayat standardı açısından hesabı yapılabilir. Hiç değilse müslümanlar için, sağlıklı biçimde işlerliği bulunan, tutarlı, uy-gulanabilir ve pratik bir yapı oluşturmanın ilk adımı atılmış olur.
Zekâtın anlam ve amacıyla ilgili bu genel yaklaşım, günümüzde zekâta zikredilen boyutta bir işlerlik kazandıracak yeni formül ve çözümlerin önerilmesini haklı ve gerekli kılmaktadır. Bununla birlikte, burada İslâm top¬lumlarının asırlar boyu devam edegelen geleneğinin ve bu konuda oluşan fıkıh kültürünün yakından tanınması ve geliştirilebilecek modele ilişkin ipuçlarının yakalanabilmesi için fıkıh ve ilmihal kitaplarında mevcut klasik çizgiyi esas almayı ve bu örgü içinde bazı öneriler getirmeyi uygun bulduk.’’

Zekat zekat mükellefi olup vermeyenlerin dünya ve ahrete yönelik cezaları vb. Yarınki konumuz bunlar olacak.