ZEKATA İLİŞKİN SORU VE CEVAPLAR

Zekata ilişkin Sorulan soruları Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu delilleri ile ve anlaşılır bir uslup ile cevaplandırmıştır.
Bundan sonraki birkaç günde bu sorulu cevaplı zekat meselelerini okuyacaksınız.
Zekat ve fitreler gayr-i müslimlere verilebilir mi?
Aralarında dört mezhep imamının da bulunduğu fakihlerin çoğunluğu zekatın, gayri Müslimlere verilemeyeceğinde görüş birliğine varmışlardır. Çünkü ilke olarak zekat Müslüman fakirlerin hakkıdır (Kasani, Bedaiü’s-Sanai, Beyrut, II, 49; Nevevi, el-Mecmu, VI, 228; Fetavay-ı Hindiyye, Beyrut, 1991, I, 188; İbn Nüceym, el-Bahru’r-raik, II, 261).
Bu genel ilke yanında bilindiği üzere Kur’an’da zekatın sarf edileceği yerler arasında kalpleri İslama ısındıralacak olan “müellefe-i kulub” da zikredilmiştir (Tevbe, 9/60).
Hz. Peygamber (s.a.s.), gerek zekat gerekse diğer devlet gelirlerinden kalplerini İslam’a ısındırmak istediği kişilere pay ayırmıştır (Buhari, Farzu’l-Humus, 57; Tirmizi, zekat, 30).
Rasulüllah’ın (s.a.s.) vefatından sonra bazı kimseler bu uygulamayla bağlantı kurarak, devlet başkanından bir şey istemişler, duruma muttali olan Hz. Ömer (r.a.) de “Hak, Rabbinizdendir. Artık dileyen iman etsin, dileyen inkar etsin.” (Kehf, 18/29) ayetini okuyarak, müellefe-i kulup kalmadığından onların talebini reddetmiştir (bkz. Kasani, Bedai, II, 45; Zeylai, Nasbu’r-Raye, II, 395; Aliyyu’l-Kari, Fethu Babi’l-İnaye, II, 130).
Bu sebeple fakihlerin çoğunluğu, Hulefa-i Raşidin döneminde “müellefe-i kulub”a pay ayrılmamış (İbn Ebi Şeybe, Musannef, III, 233) oluşuna dayanarak Tevbe suresinin 60. ayetinde sözü edilen bu payın düştüğü sonucuna varmışlardır. Fakat Hz. Ömer’in müellefe-i kulub sınıfından zekat isteyenlerin talebini reddetmesi, bu konu ile ilgili ayetin hükmünün yürürlükten kaldırılmış olmasından değil, bu konuda kendisine başvuran kimseleri “müellefe-i kulub” sınıfından saymamasından dolayıdır. Dolayısıyla günümüzde de kalpleri kazanılmak, İslam’a ısındırılmak veya kötülüklerinden emin olunmak istenen yahut Müslümanlara faydalı olacakları umulan gayr-i müslimlere de “müellefe-i kulub” sınıfından zekat verilmesi maslahata uygun bulunabilir. Bu sınıfa zekat verilebileceğini savunan alimler bu yönde bir tasarrufun devlet yetkililerinin takdirine bağlı olduğunu; uygun görmeleri halinde müellefe-i kulub’a zekat verilebileceğini, zaman zaman buna ihtiyaç duyulabileceğini söylemişlerdir (Karadavi, Fıkhu’z- zekat, II, 67-68).

Bir zengin vadeli alacağına dair bir çek veya senedi fakire zekat olarak verebilir mi?
Zekat, gıda ve giyim eşyaları gibi mallardan ayni olarak verilebileceği gibi, para, döviz, altından da nakdi olarak verilebilir. Çek veya senet, bir malın, bir paranın kime ait olduğunu belirten, iki veya daha fazla kişi arasında tanzim edilmiş bir belgedir. Dolayısıyla üzerinde yazılı miktardaki malı veya parayı temsil etmektedir. Bu nedenle, zekat mükellefi olan bir zengin, vadesinde ödeneceğini kesin olarak bildiği senedi, zekatına mahsuben fakire ciro edebilir. Ancak sorumluluk para tahsil edildiği zaman düşer. Senet ödenmediği takdirde zekatın tekrar verilmesi gerekir (İbn Abidin, Reddu’l-Muhtar, II, 22, 78).

Zekat, havale yoluyla ödenebilir mi?
Kişi zekatını, bizzat kendisi elden verebileceği gibi, başkasına vekalet vermek veya havale yoluyla da verebilir. Burada önemli olan, zekatın, zekat alacak kişiye ulaşmasıdır (İbn Abidin, Reddu’l-Muhtar, II, 3, 11, 237)
Evlat edinilen kişiye ve onun çocuklarına zekat verilebilir mi?
Dinimizde kimsesiz çocukların bakım ve gözetilmesi tavsiye edilmiş olmakla birlikte hukuki birtakım sonuçlar doğuracak şekilde bir evlatlık müessesesi kabul edilmemiştir (Ahzab, 33/4-5). Buna göre “evlat edinme”, evlat edinenle evlatlık arasında usul-füru ilişkisi meydana getirmez Bu sebeple kişi, bakımını üstlendiği ve kendi soyundan olmayan bir kişiye, fakir olması kaydıyla, zekat verebilir.
Kayınvalide ve kayınpedere zekat ve fitre verilebilir mi?
Fakir olan kayınvalide ve kayınpedere zekat verilebilir. Çünkü bunlarla zekatı veren kişi arasında usul ve füru ilişkisi olmadığı gibi, zekat veren şahıs bunlara bakmakla yükümlü de değildir. Bunların arasında bir menfaat ilişkisi de yoktur (İbn Abidin, Reddu’l-Muhtar, Riyad 1423/2003, III, 172, 293).
Damat ve geline zekat ve fitre verilebilir mi?
Fakir olan damada ve geline zekat verilebilir. Çünkü bunlarla zekatı veren kişi arasında usul ve füru ilişkisi olmadığı gibi, zekat veren şahıs bunlara bakmakla yükümlü de değildir (İbn Abidin, Reddu’l-Muhtar, Riyad 1423/2003, III, 172, 293).
Üvey anne, üvey baba ve üvey çocuklara zekat ve fitre verilebilir mi?
Üvey anne, üvey baba ve üvey çocuklara, fakir olmaları halinde zekat verilebilir. Çünkü bunlarla zekatı veren kişi arasında usul ve füru ilişkisi olmadığı gibi, zekat veren şahıs normal durumlarda bunlara bakmakla yükümlü de değildir. Ayrıca, bunların aralarında bir menfaat ilişkisi yoktur (İbnü’l-Hümam, Fethu’l-Kadir, II, 275, Beyrut 1424/2003; İbn Abidin, Reddu’l-Muhtar, Riyad 1423/2003, III, 172, 293).
Ücretlilere zekat ve fitre verilebilir mi?
İslam’da zekat ve fitrenin kimlere verilip verilemeyeceği, kişilerin meslek gruplarına bakılmaksızın belirlenmiştir. Bu itibarla, belirli bir geliri bulunduğu halde, bu geliriyle asgari temel ihtiyaçlarını karşılayamayan veya temel ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra elinde 80. 18 gram altın veya bu değerde bir mal bulunmayan kişilere zekat verilebilir. Ancak bu kadar malı olmasa bile kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek durumda olanlara zekat verilemeyeceği görüşünde olan alimler bulunduğundan (Rafii, el-Aziz Şerhu’l-Veciz, Beyrut 1418/1997, VII, 377), zekat verirken yoksul olanlara ve hiç geliri olmayanlara öncelik verilmesi uygun olur.
Bir firmanın, çalışanlarına dağıttığı yardımları zekat yerine sayabilir mi?
Zekat esas olarak fakirin hakkıdır. Kimlere ve nerelere verileceği Kur’an-ı Kerim’de belirlenmiştir (Tevbe, 9/60). Buna göre firma tarafından yapılacak olan yardım ve bağışların zekata mahsup edilebilmesi için bağışların: a) zekat niyetiyle verilmesi, b) Kendilerine mal veya para verilen kişilerin zekat alması caiz olanlardan olması, c) zekat olarak verilen para veya malların kurumların ihtiyaçlarına harcanmaması, d) Firma bir şirketse, ortakların zekat verme konusunda yöneticileri yetkili kılması, kayıtları ile verilmesi gerekir.
YARIN DA BENZER SORU VE CEVAPLARI YAYINLAMAYA DEVAM EDECEĞİZ İNŞAALLAH