ZEKATA İLİŞKİN SORU VE CEVAPLAR

Zekata ilişkin Sorulan soruları Diyanet İşleri Başkanlığı  Din İşleri Yüksek Kurulu delilleri ile ve anlaşılır bir uslup ile cevaplandırmıştır.

Bundan sonraki birkaç günde bu sorulu cevaplı zekat meselelerini okuyacaksınız.
Fakir, güçsüz, zayıf insanların sağlık tedavilerini yaptıran vakıf, dernek gibi kuruluşlara zekat verilebilir mi?

Zekat ve fıtır sadakasının sahih olmasının şartlarından biri temliktir. Temlik bir kimseye mal değeri olan bir şeyi, kayıtsız şartsız onun malı olmak üzere vermek, yani o kimseyi, o şeye malik kılmak demektir. Bu itibarla fakirlere temlik etmek üzere zekat ve fıtır sadakalarını ayrı bir fonda toplayan ve her bakımdan kendilerine güvenilen kimseler eliyle yönetilen dernek ve kurumlara (muhtaçlara ulaştırmaları için yöneticileri, vekil tayin edilerek)  zekat ve fıtır sadakası verilebilir (Kasani, Bedaiü’s-sanai, II, 4).   Anılan dernek ve vakıflar, zekat almaları caiz olan kimselerin, tedavileri için, zekat almak ve aldıkları zekatı bu ihtiyaçlara sarf etmek üzere bunlardan vekalet aldıkları takdirde, onlar adına zekat  alabilirler. Henüz ergenlik çağına varmamış küçükler için de bunların velilerinden vekalet almak gerekir. Şüphesiz vekalet verilecek kişilerin her bakımdan güvenilir kimseler olmaları ve toplanacak zekatın başka işlere harcanmaması gerekir.   Adı geçen vakıf ve kuruluşlarda tedavi gören ancak fakir olmayan insanlara zekat, fitre ve fidye gelirlerinden harcama yapılamaz.

Ramazan ayında belediye, dernek veya vakıflarca hazırlanan iftar yemekleri, aşevlerinde dağıtılan yemekler zekat /fitre yerine geçer mi?

Belediye, dernek veya vakıflarca hazırlanıp, ikram edilen iftar yemekleri zekat yerine geçmez. Çünkü bu ikramda zekatın sıhhat şartı olan temlik bulunmadığı gibi, iftar yemeği yiyenler arasında kendilerine zekat verilmesi caiz olmayan birçok kişi de bulunmaktadır. Ancak hazırlanan yemekler zekat niyetiyle yoksulların evine gönderilir veya kendilerine verilirse zekat olur.

Ağaç dikme kampanyası için harcanan paralar zekat yerine geçer mi?

Kur’an-ı Kerim’de zekatın verileceği yerler sekiz sınıf olarak belirlenmiştir. Bunlar; fakirler, düşkünler, esaretten kurtulacaklar, borçlu düşenler, Allah yolunda cihada koyulanlar, yolda kalmış olanlar, zekat toplamakla görevlendirilen memurlar ve kalpleri İslam’a ısındırılmak istenen kimselerdir (Tevbe, 9/60). Bu sayılanlardan başka yerlere zekat ve fitre verilemez. Bu nedenle, ağaç dikme kampanyasına yapılan bağışlar zekata ve sadaka-i fıtra mahsup edilemez.   Fakat şu da bilinmelidir ki, Kur’an-ı Kerim ekosistemin çok önemli parçası olan ağaç dikmeye ve yeşili korumaya dikkatlerimizi çekmiştir (Bakara 2/266; Abese 80/25-32). Hz. Peygamber (s.a.s.) de Müslümanları ağaç dikmeye yönlendirmiş ve “Müslümanlardan bir kimse bir ağaç dikerse o ağaçtan yenen meyve mutlaka onun için sadaka olur.” (Buhari, Muzaraa, 1; Müslim, Müsakat, 7) ifadeleri ile ağaç dikmeye teşvik etmiştir. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in bu tavrını her Müslüman örnek almalıdır. zekat ile karıştırmamak kaydıyla bu yöne de ihtimam göstermelidir.

Fakir çocukları evlendirmek ve sünnet ettirmek için harcanan para zekat yerine geçer mi?

Kendilerine zekat verilecek gruplardan biri de fakirlerdir (Tevbe, 9/60). Bir kişi zekatını, elindeki malın cinsinden verebileceği gibi bedeli olan başka mallardan da verebilir. Bu itibarla evlenecek kişiye, zekat alma şartlarını taşıyor ise, ihtiyacı olan eşyalar zekat olarak verilebilir. Velisi fakir olan çocukların sünnet masrafları da zekat niyetiyle karşılanabilir.

Sütanne ve sütbabaya zekat verilir mi?

Usul ve furua yani anne, baba dede ve ninelerle, çocuk ve torunlara zekat verilmez (Mevsıli, el-İhtiyar, I, 122). Çünkü kişi bakmakla yükümlü olduğu bu kimselere zekat verecek olsa verdiği zekat dolaylı yoldan kendisine dönmüş olacaktır. Oysa zekat veren, verdiği zekattan hiçbir maddi menfaat beklememeli ve ondan yararlanmamalıdır. Ayrıca bu durumda, zekat olarak verilen malın ihtiyaç sahibinin mülkiyetine geçirilmiş olması şartı da ihlal edilmiş olur.   Sütanne ve sütbaba ise kişinin bakmakla yükümlü olduğu kimselerden olmadığı için onlara zekat verilebilir.

Sivil toplum kuruluşlarına zekat verilebilir mi?

Zekatın verileceği yerler, Tevbe suresinin 60. ayetinde belirlenmiştir. Buna göre zekat, ilke olarak fakirlerin ve ihtiyaç sahibi bireylerin hakkıdır. Bu itibarla, belirli şartları taşıyan Müslümanların yükümlü oldukları zekat ve fıtır sadakasının, Kur’an-ı Kerim’de belirlenen yerler dışında her hangi bir yere verilmesi veya cami, köprü, yol, okul, su gibi hayır işlerine sarf edilmesi, Hanefilerce caiz görülmemiştir. Bu esas gözetilmeksizin zekat niyeti ile yapılan ödemeler zekat yerine geçmez. Zekat bu kimselere doğrudan teslim edilebileceği gibi, aracı vasıtası ile ulaştırılabilir. Bu aracının birey olması ile kurum olması arasında fark yoktur. Buna göre bir sivil toplum kuruluşu, toplayacağı zekatları Kur’an’da belirlenen yerlere/fakir ve ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyorsa aracı konumunda olan bu kuruluşlara zekat emanet edilebilir.   Zekatı hak sahiplerine ulaştırmayıp genel hizmetleri içinde değerlendirecek olan sivil toplum kuruluşlarına ise zekat verilmez.   Halka hizmet veren bu gibi kurumların varlıklarını sürdürmeleri için desteklenmeleri gereklidir. Ancak bu zekat dışında gönüllü yardımlar yolu ile yapılmalıdır.

Gayr-i meşru yolla sağlanan kazançtan zekat vermek gerekir mi?

Gayr-i meşru yolla sağlanan kazancın sahibi belli ise, bu kazancın sahibine iade edilmesi; belli değil ise, karşılığında sevap beklemeksizin yoksullara veya hayır kurumlarına verilerek elden çıkarılması gerekir (Serahsi, el-Mebsut, II, 112). Bu itibarla, gayr-i meşru yolla elde edilen kazancın tamamı ya sahibine iade edilerek veya hayır yolunda harcanarak elden çıkarılacağından, zekatının verilmesi söz konusu değildir.

Kira gelirleri zekata tabi midir, nasıl hesaplanır?

Zekat dinen zengin sayılan Müslümanlara farzdır. Borç ve zaruri/asli ihtiyaçları dışında 80, 18 gr. altını veya bu miktar değerinde malı yahut parası olan kimseler, dinen zengin sayılır. Kira gelirlerinin zekata tabi diğer mal ve gelirlerle birlikte, temel ihtiyaçlar ve borçlar çıktıktan sonra nisap miktarına (80, 18 gr. altın veya değeri) ulaşması ve üzerinden bir yıl geçmesi halinde, % 2, 5 oranında  zekatının verilmesi gerekir (Merğinani, el-Hidaye, I, 104).
YARIN DA BENZER SORU VE CEVAPLARI YAYINLAMAYA DEVAM EDECEĞİZ İNŞAALLAH