Yasaklar bağcılık ve şarapçılık sektörünü kaygılandırıyor

Yaşar Tok, bağcılık ve şarapçılık sektörünün temsilcileriyle yeni Alkol ve Tütün Mamülleri Yasası’nın etkilerini konuştu. Pamukkale Şarapçılık Yönetim Kurulu Başkanı Yasin Tokat, yasa ve Cindere Barajı’nın Güney yöresindeki bağcılık ve şarap üretimine etkilerini anlattı.

1962’de kurulan Pamukkale şarapları, halen ilk kurulduğu fabrikada faaliyet gösteriyor. Yasin Tokat fabrika yönetimini 1973 yılında devraldı. Ege Üniversitesi Gıda ve Fermantasyon Bölümünden aynı yıl mezun olan Tokat, fabrika yönetimini devralarak, 1980’li yıllardan itibaren teknolojik yenilenme, 1990’lı yıllardan itibaren ise ürün yenilenme ve genişlemesine gitti. Şirketin özellikle 2000’li yıllarda yakaladığı çıkışı çok iyi değerlendiren Yasin Tokat, ihracatta söz sahibi olmasını sağladı. Bir dönem Türkite şarap üreticileri Derneği başkanlığı yapan Tokat, 40 yılı aşkın mesleki deneyimi ile Türkiye şarapçılığının sayılı duayenlerinden.
Yasin Tokat ile üzüm alım mevsiminin en hareketli zamanlarında, Güney’deki Pamukkale Şarapları fabrikasında sektörün ve üreticinin sorunlarını konuştuk.

ŞARAP FİYATI DEĞİL VERGİLER YÜKSEK

Yaşar Tok: Cindere’ye ikinci baraj yapılıyor. Adıgüzel barajı ile birlikte bu üçüncü baraj olacak. Toplam 7 km.lik bir alanda yapılan bu barajlardan yükselecek nem oranı güney bağlarını nasıl etkiler?

Yasin Tokat: Nem arttıkça, üründeki, topraktaki, doğadaki mantarlı hastalık riski artıyor. Bağ için nem fazla istenen bir şey değil. Şu anda gözlemlediğimiz bariz bir şey ok. Ama bu olmayacak anlamına gelmez. 3. baraj filan devreye girerse havadaki kısmi nem etkiler. Kısmen de olsa etkileyecek. Tabi bu da kaliteli şarap üreticileri için sorun yaratabilir.

Y.Tok: Yani bağlardaki parazit, mantar gibi hastalıklar mı?

Yasin Tokat: Tabii. Güney’in coğrafi yapısı itibariyle plato biraz daha yüksekte olduğu için bir şansımız var. Ama nem yayıldığında bağlar etkilenir. Güney yüksek ve hava akımı olduğu için daha ziyade sanırım Yenice ovasıdaki bağları etkileyebilir. Bizim burada kuzey rüzgarları nemi biraz dağıtır.

Y.Tok: İlçe için istihdam olanağı yaratıyor mu barajlar?

Yasin Tokat: Yok. Yani bir miktar işçilik inşaat döneminde, onun haricinde fazlada bir şey yok. Firmalar zaten işçisini dışarıdan getiriyorlar. İlçemize fazlada bir katkısı yok yani.

Y.Tok: Peki Sizin işler nasıl?

Yasin Tokat: Valla bizim işler iyi sayılmaz. Verginin her sene enflasyon oranında artması, girdilerimizin artması, buna karşılık piyasadaki pazarın sınırlı olması rekabeti günden güne yoğunlaştırıyor. Kar marjlarımız çok düşük. Her yıl karlılık düşüyor. Nereye kadar gidecek ne olacak bilmiyoruz. İşte bu çiftçiye de yansırsa…

Y.Tok: Çiftçiye yansıması nasıl olur?

Yasin Tokat: Yansıyor nitekim. Bu sene geçen yılki fiyatlardan yüzde 15-20 oranında daha düşük. Bu sene öyle, seneye biraz daha düşerse çiftçi sıkıntıya düşer.

Y.Tok: Üretim kalitesi nasıl?

Yasin Tokat: Bu sene kış yağmur olmadı, toprak yeterli suyu alamadı kışın, ondan biraz sıkıntı var. Şeker oranı az, derece yükselmiyor, olanı ilkbahar ve yaza doğru olan yağışlar, taneler küçük kaldı. Rekolte düşük, yüzde 20 civarında. İnşallah seneye daha iyi olur.
Bizim sektörü en çokta turizm etkiliyor. Umarım Ortadoğu’daki olaylar daha ileri boyutlara taşınmaz da Akdeniz ve Antalya’daki turizmi etkilemez. Etkilediği anda zaten sektörü doğrudan etkiliyor. Herkesi, bağcıyı da bizi de turizm sektörünü de. Turizm sektörü bugün bacasız sanayi. Büyük bir istihdam yeri, ondan biraz endişemiz var. Suriye olayları, IŞİD olayları, uygulanan politikalar ne yazık ki bizi sıkıntıya sokuyor. Sanayi şehirlerinde, Antep’te, sağda solda, yurt dışından gelen Suriyeli işçilerde bayağı büyük sıkıntı oluyor. Seneye ne olur bilemiyoruz.

Y.Tok: Tarımsal destekler şaraplık diye ayrılmaz ama en azından bağ ve üzüm üreticilerine özel bir destek yok mu?

Yasin Tokat: Yok. Ancak bu bakımsız orman arazilerini meyveli ağaçlara döndürürsen ceviz gibi, badem gibi, oralarda ufak destekleri var ama bağa yok. Standart tarım desteği. Mazottur gübredir.

Y.Tok: 2015-2018’de bazı gümrük tarifelerinde AB uyum yasaları gereğince değişiklikler olacak. İhracat-ithalat konusunda şarapla ilgili ne gibi değişiklikler olacak?

Yasin Tokat: Valla bizim için en büyük tehlike o. Şu anda Türkiye’ye ithalinin olmaması yasak olması önümüzdeki dönem kalktığı anda hem sektör hem de bağcılık ölür. Yani çok büyük darbe vurur. Avrupa’da üretim pastası var. Oralarda destek var. Çok ucuz üzüm fiyatına şarap gelebilir o da hem sektörü hem de bağcıları olumsuz etkiler. En büyük tehlike o.

Y.Tok: Peki bu gümrüklerin dengelenmesi sıfırlanması etkiler mi?

Yasin Tokat: Tabiî ki etkiler Avrupa’da ucuz şarap var. Yani her yerinden geliyor. Onların maliyetleri çok düşük. Bizim kullandığımız her şey yüksek, elektriğimiz, mazotumuz, suyumuz ilacımız her şeyimiz pahalı bizim.

Y.Tok: Peki Ne olacak? Her yıl aynı şikayet devam ediyor. Nasıl düzelecek bu durum?

Yasin Tokat: Düzelmesi çok zor. Ancak biz de yurt dışı piyasaları elimizden geldiği kadar zorlayabilirsek, çıkış yolu orada. Yoksa ülkede her geçen gün alkollü içki satış noktaları azalıyor. Tüketimi azalıyor, turizm zaten günden güne daralıyor. Ama biz yine de doğru şeyler yapmaya devam edeceğiz. Başka çaremiz yok.

Y.Tok: Bu sene Pamukkale Şarapları’nın üretimi ve alımını düşündüğü üzüm ne kadar? Ne kadar üretecek? İhracat oranı ne?

Yasin Tokat: Bizim satışlarımız iyi. Kalitemizden kaynaklanan iyi bir pazarımız var. Her sene biraz daha satışlarımız artıyor. İhracatı da artırmanın gayretleri ve çabası içindeyiz. Yurtdışında örgütlenmeye doğru gidiyoruz. Avrupa ülkelerinde. Uzak doğu olabilir. Yurt dışında pazarlama örgütümüz olursa satılabilecek kalitede ürünlerimiz var. Turizm olduğu sürece yine satışlarımız devam eder. Ama tabi yarın ne olacağını kimse kestiremiyor. Siyasi konjonktür, yurt dışı olaylar ve ülkenin içindeki gelişmelerin seyri de önemli.

Y.Tok: Konjonktürel güvensizlik sizin üretiminizde her zaman bir tedirginlik yaratıyor mu?

Yasin Tokat: Yaratıyor tabi. Mesela bizim Güney ve bölgesinin bağcılığını teşvik için işi büyütmemiz lazım. Hem yurt içinde hem yurt dışında ama cesaret edemiyoruz. Yarın ne olacak kim bilecek? Geleceğe güvenle bakamıyoruz. Yasaklar ne olur, artarak devam mı eder, yurt dışı güzel ama orada da pazar bulmak, pazar genişletmek bayağı bir uğraş isteyen şey, imkan ve destek isteyen bir şey. Devlet desteği olması lazım. Bunlar sağlanırsa olabilir.

Y.Tok: Sağlanır mı peki?

Yasin Tokat: Bilemiyoruz, öngörmek zor. Ama yıllardır hep söylüyoruz, Anadolu bağcılığın anavatanı. Ege bölgesi, bizim Güney platosu, Çal, Bekilli gibi Anadolu’da birçok yerler buraları şaraplık üzüm bölgeleri olabilir, bol miktarda şarap üretimi yapılıp dünyaya satılabilir. Ama bu iş organizasyon ve destek meselesidir.

Y.Tok: Bu bölge Türkiye üzüm üretiminin yüzde kaçını üretiyor?

Yasin Tokat: Şarapta kullanılan üzümün yüzde 20’si gibi diyelim. Kaliteli üzüm bazında dersen, şaraplık kaliteli üzümün yüzde 80’i burada üretiliyor. Bugüne kadar iyi gittik. Bundan sonrada iyi gitmeyi umuyoruz. Bu sene biraz olumsuzluklar oldu, hem iklimden kaynaklanan hem piyasada ama umarım düzelir.

Y.Tok: Torba yasada sizi etkileyen düzenleme var mı?

Yasin Tokat: Torba yasada bizle ilgili fazla bir şey yok. Tüm Türkiye’de uygulanan bir yasa. Daha çok ekonomide, ticarette yapılandırma taksitlendirmesiydi. Bizim esas sıkıntımız son çıkan alkol yasası, getirilen yasaklar, hem satışta hem pazarlamada, hem reklamda. Yani o alkol yasasına göre, tüketimi artırıcı hiçbir faaliyette bulamazsınız. Ürününüzü tanıtıcı hiçbir faaliyette bulunamazsınız. Peki üretilen mal tanıtılmadan nasıl satılır?

Y.Tok: Logonuzu kullanmaya izin verilmiyor galiba?

Yasin Tokat: Hayır hiç bir şey yok. Ne logo ne marka hiç bir şey kullanamıyorsunuz.

Y.Tok: Şişe üzerindeki etikette?

Yasin Tokat: O sadece ticari unvan, ama onun haricinde promosyondur, reklamdır, tanıtımdır, fuardır şuydu buydu hiç bir şey yok. Yasanın temel amacı üretim ve tüketimi artırıcı faaliyeti engellemek.

Y.Tok: Sözde bireyi korumak için çıkartılan yasalar!

Yasin Tokat: Sözde öyle ama yasaklarla nereye kadar varıldığı malum. Uyuşturucu yasak ama bugün ilkokul öğrencilerine kadar yayıldı. Yasakla olmuyor. Eğitimle oluyor bu işler.

Y.Tok: Pamukkale’de geçen yılki üretim şişeleme bazında kaç?

Yasin Tokat: 4-4.5 milyon şişe satışımız var. Aşağı yukarı 5 milyon kiloya yakın üzüm alıyoruz. Bu sene yine alırız. Ama sektörde bir daralma var. Bizde yok ama sektörde var. Alımlarda, satışlarda elde stok var. O nedenle alımlar düşük fiyatlar da düşük.

Y.Tok: Peki bu üzüm üreticisini nasıl etkiliyor.

Yasin Tokat: Üzüm Üreticisi biraz fiyatların düşmesiyle çaresizleşti. Ne yapacak daha düşük fiyatlar da var. Özellikle sofralık sultaniye çekirdeksizde. Sarayköy, Yenicekent-Bulan’daki arazilerde üretilen sultaniye çekirdeksiz üreticileri çok zor durumda. Belki de büyük miktarda malları ellerinde kalacak. Fiyatlar zaten masrafını kurtarmayacak derece yüzde 50 ucuzladı. Biz de yüzde 10 düşüş var ama onlarda yüzde 50, hatta yüzde 60 oranlarında.