ARGE-3 (Kurumlar)

Liderlik ne kadar iyi olursa olsun, ne kadar bütçe ayrılırsa ayrılsın günümüzde düzgün kurumsal yapılar olmadan araştırma yapmak mümkün değildir. Filmlerde gördüğünüz kendi laboratuarlarında çalışan mucitlerin devri 100 yıl önce sona erdi. Araştırma artık ekiplerle, konsorsiyumlarla, network’lerle yapılıyor. Bu temel organizasyonu sağlamak ise kurumların görevi.

Ülkemizde Tubitak ve Sanayi Bakanlığı gibi destekleyici, üniversite ve özel şirketler gibi uygulayıcı, Sağlık Bakanlığı gibi ne olduğu belirsiz kuruluşlar mevcut.

Tubitak ağırlıklı olarak doğa bilimlerini desteklemek için 1963 yılında kuruldu. Kendine bağlı enstitüleri ile bizzat araştırma yaptığı gibi, araştırma fonlarını da yönetmektedir. Siyasetin etkisi kurumun bağımsızlığını ileri derecede etkilemekte, bu da fonların dağılımında, sadece bilimin yönlendirici olmadığı şüphesini uyandırmaktadır. Bilimsel liyakatın çok önemli olduğu bir kuruma kimin başkan olacağı siyasetin günlük pratiğinin tartışma konusu olmamalıdır. Son atamalar kurumun ulusal ve uluslararası saygınlığına önemli darbe vurmuştur. Bu kuruma bağlı enstitülerin hepsi bağımsız kuruluşlar haline getirilmelidir. Böylece gücü elinde tutanın emirle rapor çıkartacağı bir kurum olmaktan kurtulup, sadece doğa bilimlerini destekleyen bir fon kuruluşu haline gelebilir. Aynı kurumun bir benzeri sosyal bilimler içinde kurulmalıdır.

Sanayi Bakanlığı, sanayi projeleri geliştirilmesi için yeni proje destekleri oluşturmuştur. Doğru yolda atılmış önemli bir adımdır. Fakat kendi bürokrasi kadroları ile bu işi istediği seviyede yapması mümkün değildir. Araştırma bilgi ister, bağımsızlık ister. Türk sanayisini desteklemek için bağımsız ayrı bir enstitü kurulmalıdır.

Son zamanlarda Sağlık Bakanlığı kendini, hiç de görevi olmadığı halde, Tıp eğitimini ve Tıp araştırmalarını kontrol etmeye adamıştır. Ülkemizde eğitim kurumlarının gelişmediği dönemde uzmanlık eğitiminde, hemşire yetiştirmede veya aşı üretmede çeşitli görevler alan bakanlık bu görevlerin hepsinde zamanında üstüne düşeni yapmış, fakat üniversitelerin gelişmesiyle aynı konularda fersah fersah geride kalmıştır. Bu görevlerin hepsini bağımsız kuruluşlara devredeceği yerde herşeyi kendi bürokrasisi altında toplamaya çalışmaktadır. Bu düşünce hem üniversitelerin bağımsızlığı ile hem de araştırmacıların özgürlüğü ile çelişmektedir. Meclis gündemindeki son torba yasa tasarısı ile Tıp eğitimi ve Tıbbi araştırmaların tabutuna son çivi çakılmak üzeredir.

Üniversite çöplüğüne dönen ülkemizde gerçek anlamda üniversite sayılabilecek kurum sayısı toplam sayının beşte birine ancak denk gelir. Her şehre bir üniversite politikası hem maddi olanakların hem de insan kaynağının ziyan edilmesi ile sonuçlanmıştır. Evet her ilde bina vardır, ama üniversite yoktur. Bunun yerine tarihi ve kültürel ağırlığı ile üniversiteyi taşıyabilecek illere birden fazla sayıda üniversite yapılarak kümelenme yaratılması daha doğru bir karar olurdu. Araştırma yapmak üniversitelerin temel görevlerinden biridir. Yetersiz fakat ihtiraslı yöneticiler tarafından yönetilen, hiçbir kurumsal yapısı oturmamış, fonların, personelin dağılımı bir kişinin lütfuna bağlı kurumlarda araştırma yapılması veya araştırmacı yetiştirilmesi beklenmemelidir. İstatistiklere yansıyan yayın sayıları, proje bütçeleri büyük bir illüzyonu saklamaktadır. Bu görüntünün perde arkasında çöpe gitmeye mahkum bir sürü çalışma, ülkemize bir yarar getirmesi mümkün olmayan bir çok proje gizlenmektedir. Üniversitelerin gerçekten istenen araştırma seviyesine ulaşması önemli bir zihinsel dönüşüm gerektirmektedir.

Büyük özel kuruluşların önemli bir kısmı Ar-Ge kültürü konusunda yeterli seviyeye ulaşmıştır. Fakat orta ölçekli kuruluşlar yani KOBİ’lerde bu kültür henüz oturmamıştır. Maddi kaynak ayırma, araştırmacılarla çalışma, sonuç alınıncaya kadar sabretme ve AR-Ge riski konusunda öğrenilmesi gereken çok şey vardır.

Gelecek hafta çuvaldızı kendimize batıracağım.