Koronavirüs sürecinde çalışanların hakları nelerdir?

Koronavirüs nedeniyle Denizli’de birçok iş yerinin faaliyetine ara verildi. İş yerlerinin kapatılmasıyla çalışanların maaş ve sigorta konusunda aklılarında birçok soru işareti ortaya çıktı. İşverenin, çalışanları ücretsiz izne çıkarıp çıkaramayacağını ve işyerinin geçici faaliyetini durdurması halinde maaş alıp alamayacağı merak konusu oldu. Denizli Barosu Avukatı Savaş Honluk, Denizli Haber’e işveren ve işçinin haklarını 10 maddede anlattı.

İŞVEREN, ÇALIŞANLARININ HEPSİNİ YA DA BİR KISMINI ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARABİLİR Mİ?
İşveren tek taraflı olarak ücretsiz izin veremez, çalışan da tek taraflı ücretsiz izin isteyemez. İşçi ile işveren anlaşması durumunda belirli bir süreliğine ücretsiz izin uygulaması yapılabilir. Çalışan ücretsiz izne çıktığında işveren ücret ödemez ve çalışanın sigorta primleri yatmaz. İşveren, çalışanlarının bazılarını çalıştırıp bazılarını ücretsiz izne ayıramaz.

İŞVEREN, ÇALIŞAN İLE ANLAŞMA SAĞLAMADAN ÜCRETSİZ İZİN VERİRSE NELER OLUR?
Çalışan tek taraflı iş sözleşmesini fesheder. İşveren, çalışana kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi tüm haklarını ödemek zorunda kalır.

İŞVERENİN, BÖYLE BİR DÖNEMDE ÇALIŞANLARINA YILLIK İZİN KULLANDIRMA HAKKI VAR MIDIR?
1 Nisan’da işverenin toplu izin hakkı başladı, bu süre – 31 Ekim’e kadar devam edecek. Bu dönemde işveren toplu izne çıkarabilir, kısmen de izin verebilir. İşveren yıllık izni bu dönemde kullandırıp, yaz dönemi için çalışma koyabilir.
Eğer çalışanın geçmişten kalan yıllık izinleri varsa işveren bu izinleri de kullandırılabilir. Çalışana ücreti ve haklarının tamamı öder.

İŞVEREN, FAALİYETİNİ DURDURURSA ÇALIŞANIN DURUMU NE OLACAK?
Koronavirüs nedeniyle birçok iş yeri faaliyetini durdurdu. Zorlayıcı sebep nedeniyle işveren faaliyetini durdurabilir. Böyle durumlarda işveren bir hafta süreyle çalışanlarına yarım ücret öder. İşin durması bir haftayı geçerse işverenin ücret ödeme yükümlülüğü ortadan kalkar.
Bu durumda çalışanların iş sözleşmeleri askıya alınır, maaş, sigorta primleri de ödenmez. Çalışan tek taraflı iş sözleşmesini sonlandırılır, kıdem tazminatını alır.

İŞÇİ, SALGIN NEDENİYLE İŞE GİTMEK İSTEMEZSE NE OLACAK?
Çalışan keyfi olarak iş gitmemezlik yapamaz. Yaparsa, işveren, çalışanın iş sözleşmesini tek taraflı feshedebilir.
Fakat koronavirüs salgını nedeniyle yeni yayımlanan bir genelgeyle iş yerlerinin alması gereken önlemler var. İş yerinde bu önlemler alınmadıysa alınana kadar çalışan işe gitmeyebilir. Alınmadığını da işverene ve gerekli yasal mercilere bildirmelidir.

65 YAŞ ÜSTÜ ÇALIŞANLAR VE KRONİK HASTALIĞI OLANLARIN DURUMU NE OLACAK?
Sokağa çıkma yasağı bulunan 65 yaş üstü kişiler ise, işverenle aralarında anlaşabilirse ücretsiz izin veya ücretli izin ya da evden çalışma gibi çözümler bulunabilir.
Eğer çözüm bulunamıyorsa işveren çalışana maaşını ödemek zorunda değil ve işe gelmediği gerekçesiyle çalışanın iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Bu durumda da çalışana kıdem tazminatı ödenir, ihbar ödenmez.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDEN YARARLANAMAYANLARIN DURUMU NE OLACAK?
Kısa çalışma ödeneği alamayanlara işveren iş sözleşmesini feshedene kadar ücret ödemek zorunda. Ücretsiz izin uygulaması olabilir.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALANIN, MAAŞINI İSTERSE İŞVEREN TAMAMLAYABİLİR Mİ?
Kısa çalışma ödeneği ile aylık prime esas kazancın günlük brüt tutarının yüzde 60’ından damga vergisi kesilerek ödeniyor.
İşveren isterse üzerini tamamlayabilir, ancak iş kanununa göre tamamlama zorunluluğu yok.

İŞVEREN, ÇALIŞANA İDARİ İZİN VEREBİLİR Mİ?
İdari izin verebilir fakat çalışanın ücretini ödemek zorundadır. İşveden idari izni yıllık izne sayamaz.

İŞVEREN SALGIN NEDENİYLE ÇALIŞILMAYAN ZAMANLAR İÇİN TELAFİ ÇALIŞMASI TALEP EDEBİLİR Mİ?
Son yapılan değişiklikle işverenler 4 ay telafi çalışması yaptırabilir.
Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, işveren iki ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz.
Telafi çalışmaları, günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde üç saatten fazla olamaz. Tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılamaz.