DEMRELİ NOEL BABA

Topraktan öğrenip
Kitapsız bilendir.
Hoca Nasrettin gibi ağlayan
Bayburtlu Zihni gibi gülendir.
Ferhat’tır
Kerem’dir
Ve Keloğlan’dır… (Nazım Hikmet)

Türkiye, uygarlıkları bağrında beslemiş bereketli toprakların ülkesidir. Kavimler kapısıdır. Büyük ozan Homeros’tan, Âşık Veysel’e… Coğrafyacı Strabon’dan, seyyah Evliya Çelebi’ye… Ve tabii ki Noel Baba’dan, Nasrettin Hoca’ya… Kimler gelmiş kimler geçmiştir, bu topraklardan…

Gelin güneyde, Fethiye’den Antalya’ya doğru bir yanı Toroslar bir yanı Akdeniz olan kıvrımlı yollarda yürüyelim birlikte…

Likya denmiş burada yaşayan uygarlığın adına, “Işık Ülkesi Likya”… Kaya mezarları ve lahit mezarlarıyla ünlü bir uygarlık.

İnsanlarının kahramanlığına, bilgeliğine diyeceğimiz yok. Hele eski zamanlarda yaşamış bir ulu bilgesi var ki; Onu bütün dünya bizden daha iyi biliyor. O, sevecenliğiyle Nasrettin Hoca, iyi yüreğiyle “Biçare Yunus” ve engin hoşgörüsüyle Mevlana gibidir.

Bütün dünyada tanınan ve çoğunlukla da Aziz Nikolas (St. Nicholaos) olarak bilinen Noel Baba, Likya bölgesinde Patara’da doğmuştur. Demre’de (eski adı Myra) uzun süre rahiplik yaptıktan sonra burada ölmüş ve görev yaptığı kilisedeki bir lahite gömülmüştür. Her yılın 6 Aralık günü ölüm yıl dönümü olarak anma törenleri yapılmaktadır. Burada yapılan etkinlikler “Noel Baba ve Dünya Barışına Çağrı” sloganıyla yürütülmektedir.

Yeni yıl alış verişlerinde çılgınca tüketimin simgesine dönüştürülen Noel Baba imgesi Ona yapılan çok büyük bir haksızlıktır.

Günümüzde Noel Baba, hiç şüphe yok ki, İskandinavya ülkelerindeki çocukların koruyucusu Noel Baba efsanesi ile Anadolu’daki Demreli Aziz Nikolas’ın cömert kişiliğinin bileşiminde gösterir kendini. Gerçekte, kürklü Noel Baba tipinin İskandinavya ülkelerinin çok eski inançlarından geldiği, Noel Baba’nın geyikler tarafından çekilen bir kızakla dolaşmasından anlaşılmaktadır. Oysa Demreli Aziz Nikolas’ın yaşadığı yerler neredeyse hiç kar yağmayan Akdeniz kıyılarıdır.

M.S. 3. yüzyılın sonlarına doğru, Patara refah içinde mamur bir kent iken, Nikolas kentte yaşayan zengin zahire tüccarlarından birinin oğlu olarak dünyaya gelmiştir ve Myra’ya (Demre’ye) papaz oluncaya kadar gençlik yılarını Patara’da geçirmiştir.

Aziz Nikolas’ın hayatı hakkında, azizlerin birçoğunda olduğu gibi fazla bir şey bilinmez. Ancak sonraları Onun hayatı pek çok efsane ile süslenmiştir. Bunlardan ne kadarında gerçeklik payı olduğu kesin olarak bilinememektedir. Daha gençliğinde bile mucizeler yarattığına inanılmıştır. Bu inanca göre inşaat halindeki bir kilisenin yıkılmasıyla enkaz altında kalan Nikolas, annesi ağlayıp inlerken, üzerine yığılan taşların altından sapa sağlam kurtularak çıkabilmiştir.
Noel Babayla ilgili özellikle iki öykü, onun aynı zamanda, çocukların da koruyucu azizi olduğunu göstermektedir.
Birinci öyküde; İnsanların açlıktan kırılıp geçtiği günlerde, aç gözlü bir kasap evine davet ettiği üç genci uykularında kesip satmak için onları parçalara ayırmıştır. Aziz Nikolas, bunu duyar duymaz kasabın evine koşmuş ve gençlerin parçalarını birleştirerek, yeniden ayağa kaldırmıştır.

İkinci öyküye göre de; Babası öldüğünde Aziz Nikolas büyük bir servetin tek mirasçısı olmuş ve servetini yoksullara yardım için harcamaya karar vermiştir. Bu sırada Patara’da önceleri çok zengin olan bir adam işini kaybederek fakirleşmiş ve kızlarının çeyizini bile hazırlayamayacak duruma düşmüştür. Zavallı adam çaresizlikten kızlarını satmayı bile düşündüğü bir anda, Aziz Nikolas durumu görerek onlara yardım etmeye karar vermiştir. Kendini belli etmemek ve aynı zamanda gururlarını kırmamak için kızların evine gece gider. Onlar uykuda iken büyük kızın açık olan penceresinden çeyizine yetecek olan bir kese altını atar. Sabah parayı bulan büyük kız çok sevinir ve kötü yazgısından kurtulur.

Haberin DevamıReklam

Daha sonra ortanca ve küçük kızın çeyiz paralarını da karşılamak isteyen Aziz Nikolas, pencereleri kapalı olduğu için kızların paylarını bacadan atmıştır. İşte Noel Baba’nın yılbaşında hediye dağıtma öyküsü de böyle doğmuştur. İkonalarda ve fresk resimlerde Nikolas’ın üç altıntop ile gösterilmesi bu yüzdendir.

Aziz Nikolas zamanla, Patara’nın komşu kenti Myra’ya (Demre’ye) göç etmiştir ve orada başpiskopos seçilmiştir.
Myra’da kıtlığın baş gösterdiği yıllarda İskenderiye’den Byzantion’a (İstanbul’a) mısır götüren bir gemi filosu Myra’nın limanı olan Andriake’ye uğramıştır. Nikolas hemen limana koşmuş ve kaptanlardan gemi başına bir miktar mısır vermelerini istemiştir. Gemiciler Byzantion’a vardıklarında, istemeyerek verdikleri mısırların tekrar yerlerine geldiğini hayretler içinde görmüşlerdir.

Bir keresinde İmparator Konstantin’in rüyasına girerek, haksızlıkla ölüme mahkûm edilmiş olan tutsakların serbest bırakılmasını istemiştir.

Aziz Nikolas’ın 6 Aralık 343’te 65 yaşında iken öldüğü sanılmaktadır. Myralılar onun adına bir kilise yaparak içindeki lahitte onu sonsuz uykusuna bırakmışlardır.

Akdeniz’de seyreden gemicilerin sefere çıkmadan önce birbirlerine iyi dilek olarak “Dümenini Aziz Nikolas tutsun” demeleri gelenek haline gelmiştir.

Anadolu Bizans mimarisinin anıt yapılarından sayılan Demre (Antalya) Aziz Nikolas Kilisesi bugün müze olarak koruma altına alınmıştır. Kilisenin duvarlarındaki özellikle Aziz Nikolas’ın mucizelerini anlatan freskler çok önemlidir. Ancak zamana karşı yenik düştükleri için oldukça yıpranmış durumdadırlar.

Duvarlarda yer alan nişler (girintiler) içinde yer alan lahitlerden birinci nişin içindeki kenger yaprakları ile süslü lahdin Noel Baba’ya ait olduğu kabul edilir. Hatta Noel Baba’nın denizcilerin de azizi olmasından dolayı lahdin üzerinin balık pulu desenleriyle süslendiği söylenir.

Haçlı Seferleri sırasında, 20 Nisan 1087’de İtalya’dan gelen Barili korsanlar, Noel Baba’nın kemiklerini çalmak için lahdi kırmışlar ve bazı kemikleri alarak İtalya’ya (Bari’ye) kaçırmışlardır. Onun olduğu sanılan geride kalmış bir kısım kemik ise bugün Antalya Müzesi’nde saklanmaktadır.

Aziz Nikolas Kilisesi’nde, Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi bölümü tarafından kazı ve yenileme çalışmaları yürütülmektedir.

Akdeniz ikliminin sıcağında doğmuş, güneşinde kavrulmuş Noel Baba’yı tanımakta ve tanıtmakta geç kaldığımız için, elin oğlu O’nu alıp kürklerin içinde kızaklara bindirerek kutuplarda gezdiriyor… Oysa Noel Baba bizim ülkemizin topraklarında doğup büyümüş, bu topraklarda yaşayıp bu topraklarda ölmüştür.

Hadi, önce biz tanıyalım, tanıtalım cömertliğin evrensel adamı Noel Baba’yı… Onu tanıdıkça bize ne kadar benzediğini göreceksiniz. Torosların serin yaylalarında yaşayan Yörük beylerinin, Anadolu erenlerinin gönül zenginliğini bulacaksınız.

Anadolu Anadolu
Dört bir yanı sevda dolu
Veysel dolu Yunus dolu
Abdal dolu Rumi dolu
Hak aşkına gönül veren
Âşık dolu Anadolu
Hak aşkına gönül veren
Aşık dolu Anadolu…
(Orhan Önal – Ali Osman Erbaşı)