“Tripolis’te bürokrasiye çelme taktık”

Vali Abdülkadir Demir ile Denizli’nin antik kentleri ve buna dayalı turizm üzerine Denizlihaber.com’dan Yaşar Tok’un yaptığı söyleşi devam ediyor. Konu yine antik kentler ve turizm…

“BÜROKRASİYE ÇELME TAKTIK”
YAŞAR TOK: Buradan Tripolis’e geçelim mi? Geçen yıl yeniden kazılara başlandı. Muazzam bir kent olduğu varsayılıyor. Oradaki çalışmalar konusunda nasıl bir planlamanız var?

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Tripolis buradaki ilginç örneklerden birisi. 15 yıldır zaman zaman kazılmış, bu kazılar farklı noktalarda olmuş. Biz geçen yıl orayı bir ödenekle Müze kazısı olarak yeniden onay alıp başlattık.
Geçen ilk yıl yapılan 3-4 aylık çalışmada gördük ki, biz burada çok hızlı gidebiliriz. Çünkü orasının şansı şu; erozyonla toprak hızlı dolmuş ve toprak altındaki kent dokusu fazla bozulmamış. Pek çok şeyi korunmuş halde buluyorsunuz. Mesela son kazı alanında bir pazaryeri çıkması beklentisi vardı ama aynı yerde bir de kilise ortaya çıktı. Yine çok güzel mozaiklere sahip sivil bir yapıya ulaşıldı. Açılan her yer çok canlı bir görüntü sergiliyor.
Burayı müze kazısı olarak aldık. Bu ise bürokrasiye bizim bir çelmemiz oldu. Normalde Bakanlar Kurulu kararı ile Doçent ve yukarı akademik seviyedekiler kazı alınabiliyor. Biz ise Müze bünyesinde bir kazı olarak Yardımcı Doçent bir arkadaşımızın koordinatörlüğünde yürütüyoruz. Bu yılın sonuna kadar umuyorum orada çok önemli ana yapıları ortaya çıkarmış olacağız. Böylece son bir buçuk yılda, 15 yıldan beri yapılan çalışmalardan daha fazlasını elde etmiş olacağız. Bu yıl sadece Tripolis kazılarına 800 bin lira ödenek ayırdık.

YAŞAR TOK: 5-6 yıl önce 40 bin lira ile başlamıştı kazılar.

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Doğrudur. Biz Tripolis’i çok önemsiyoruz. Hierapolis’ten ulaşan eski ara yollar(kral yolu) gelecekte açılmalı ve vadinin diğer kentleri ile buluşmalı.
Burada röportajın fotoğraflarını çekmek üzere yanımızda bulunan Şengül Boz, suskunluğunu bozup araya giriyor.

YAŞAR TOK: 2013 yılında kazılar için ne kadar ödenek ayrılmıştı?”

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Bakanlık bu yıl her kazı için 90 bin lira ödenek gönderdi.

YAŞAR TOK: Ama ek ödenekler de çıktı bakanlıktan.

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Doğru, bazı ek ödenekler çıktı. Ama toplam kazı başına 150 bin lirayı geçmedi. Oysa biz Tripolis’e sadece bu yıl 800 bin lira ödenek ayırdık.

YAŞAR TOK: Bu kaynak nereden ayrıldı?

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: İl Özel İdaresinin hesaplarından birinde toplanan fon var. Bu fon, belediye emlak vergileri ile birikiyor. Ben Vali olarak bu fonda biriken parayı tasarruf edebiliyorum. Yetkimiz var. Biz bu parayı, Belediye ya da İl özel İdaresinin getirdiği projeler karşılığında harcayabiliyoruz. Kazı bölgelerindeki projelere de aynı kaynaktan aktarım yaparak çalışmaları yürütebiliyoruz. Bu bölgelerde çok önemli restorasyonlar yürütülüyor. Kanunun amaçladığının böylesine kamusal yararlara uygun harcama olduğunu düşünüp, inisiyatif alarak bu paraları verdim.

“BULDAN İÇİN 2 MİLYON TL ÖDENEK AYIRDIK”

YAŞAR TOK: Mimari projeler için aynı ödeneği kullanıyor musunuz?

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Elbette. Mesela şu an için son iki yılda Buldan evleri için 2 milyon ödenek ayırdık. Yine Tabae antik kentindeki sarnıçlar, çeşme ve Pazaryeri Cami minaresi için proje üretip kurula sunduk. Proje müellifi yüzünden 8-9 ay kaybettik ama sonunda projeyi kuruldan geçirip yapım aşamasına geldik.

YAŞAR TOK: Tabae için projeleriniz var mı?

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Tabae antik kentini önemli buluyoruz. Orası Muğla tarafından Denizli’ye giriş kapısı ve hemen girişte görkemli bir antik kent. Bütün turizm kafilelerini durdurabilecek mevzide. O nedenle çok önemli buluyoruz. Yüzlerce kafile oradan geçiyor ve biz bunların yüzde onunu durdurabilsek çok önemli bir gelir kapısını aralamış oluruz. Ancak bu kentin görünür hale gelmesiyle mümkün olacak.

YAŞAR TOK: Beycesultan’a gelelim. Kesintisiz 7 sezondan beri kazı yapılıyor. Ama zaman zaman ödenek sıkıntıları nedeniyle kısa aralıklarla sürüyor bu çalışmalar.

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Uzaklığından dolayı farkına varmadığımız ama sizin gibi işin içinde olan arkadaşlarımızın takip ettiği çok önemli yerlerden. Çünkü tarihsel olarak en eski bölgelerimizden birisi. Neredeyse 5-6 bini bulan geçmişiyle çok önemli bir yer. Geçen yıl bir ödenekle 80 bin lira ayırıp hemen bir kazı evi yaptık. Çalışmaların sürekli olması için bu gerekliydi. İkinci olarak, oradaki yerleşik dönemleri restore edecek bir alan var, oranın üzerinin kapatılması gerekiyor. Çünkü oradaki tarih öncesi yapılar kerpiç ve topraktan yapılma. Doğa koşullarından çabuk etkileniyor. Oraya da 300 bin lira ödenek verdik, çatı ihalesini yaptık, yılsonuna kadar tamamlayacağız. Yani kazı alanının üstü artık kapatılıyor. Hoca(Eşref Abay)’ya açık çek verdim, orada kazı çalışmalarınızı sürekli hale getirebilirsiniz diye. Sonuçta orada da bilimsel anlamda bölge için güçlü bir merkez ortaya çıkmış olacak.

Vali Abdülkadir Demir, neredeyse nefes almadan anlatıyor. Bakıyorum bir es verir de bize soru sorma olanağı bırakır mı diye, yok, sözü bize bırakmaya pek niyetli değil. Bölgenin arkeolojik özelliklerine dair oldukça hakim bilgi birikimiyle bizim işimizi kolaylaştırıyor. Ama diğer yandan biz başka konulara da değinen, merakımızı kamçılayan sorular için sabırsızlanıyoruz. Sonunda bırakıyoruz Vali bey anlatsın, merakımızı giderecek başka soruları en sonunda soralım. Nasılsa zamanımızı tümüyle kullanmadık.

“HERAKLEİA HİERONU RÜYALARIMA GİRİYOR”

YAŞAR TOK: Herakleia Hieronu ile baştan beri ilgileniyorsunuz? Proje ya da çalışma başlatmak için bir girişim var mı?

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Orası rüyalarıma giren bir yerdi ama maalesef istediğimiz hızda gidemedik. İşin ihalesini yaptık, ihaleyi alıp proje yapacak olan firma altından kalkamadı. Daha sonra PAÜ Arkeoloji bölümü bu konuda yeterince kaynak ve çalışma dökümanı elimizde var deyip çalışmayı üstlendi. Ama anladım ki biz orada istediğimiz kadar hızlı gidemeyeceğiz.
Ben iki yıl içinde orayı ayağa kaldıralım istedim ama teknik olarak çok fazla zaman isteyen bir yapı olduğunu söylediler. Ben de biraz daha zaman ihtiyaç olduğunu ama takip ederek bunu kontrol etmek gerektiğini düşündüm. Uzatmadan ama çok sağlıklı ve bilimsel bir şekilde Hieron’u ortaya çıkarmak zorundayız.

COLOSSAE: UYUYAN BİR DEV

YAŞAR TOK: Colossae antik kenti için bir girişim ya da çalışma var mı?

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Ben Colossae için “uyuyan bir dev” diyorum. Orası ile ilgili PAÜ arkeoloji bölümünce zemin çalışmaları yapılmasını konuştuk. Bunların hepsini aynı anda yaptığınızda gücünüz dağılıyor. O nedenle biraz da zamana ve imkanların oluşmasına bırakıyoruz.

“PAÜ ARKEOLOJİ ENSTİTÜSÜ KURULMALI”

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Ben üniversite bünyesinde yıllardır söylenegelen bir Enstitü kurularak, geniş çaplı ve saydığımız antik kentlerin aynı zamanda kazı organizasyonunu koordine edecek, bilimsel ve kurumsal nitelikli yapıyla yönetilmesi gerektiğine inanıyorum. Bu uzun vadede turizm açısından son derece önemli.

YAŞAR TOK: Bütünlüklü bir çalışma koordinasyonu için bunu değerlendirirken başka alanların, örneğin termalin turizm için önemi nasıl görülüyor?

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Bu karşılıklı ilişkilendirmelerin turizm açısından son derece büyük önemi var. Turizm açısından önemli olan sadece arkeolojik alanlar değil. Mesela termal kaynaklar ayrıca önemli. Karahayıt’taki çalışmalarda termal ile ilgili olarak çok önemli mesafeler alındı. Ama maalesef sizin de ifade ettiğiniz gibi Karahayıt’ta inandırıcılığımızı kaybettiğimiz bir durum var. O nedenle pek kimse ile paylaşmadığımız, ama çok ciddi mesafeler aldığımız yapılar var orada. Kentsel dönüşüm yatırımlarında ve Kür Merkezi olması konusunda önemli mesafeler aldık, bunları zaman içinde birlikte paylaşacağız.
Yaptığımız çalışmaların her biri önemli. Ama tek başına birini önemsemek bizi istediğimiz hedefe götürmeyecek. Tümünü birlikte ve kompleks bir yapı içinde düşünmek zorundayız.

YAŞAR TOK: Bu araya spesifik bir soru sıkıştırmak istiyorum, Tabae’de Bozkurt Hoca(Kazı Başkanı Bozkurt Ersoy) ile görüştüğümüz zaman, “ben bir sanat tarihçisiyim, oysa burası bir arkeolojik alana dönüştü ve mesleğe saygı gereği buradaki kazıyı arkeologlar üstlenmeli, PAÜ ile görüştüm, eğer isterlerse Bakanlığa başvurup buradaki kazıyı üstlenebilirler” demişti. Bu konuda bilginiz dahilinde bir gelişme var mı?

VALİ ABDÜLKADİR DEMİR: Yakın zamanda bu konuda Hocamız ile bir görüşmem olmadı. Ama biz böyle bir çalışmadan memnun oluruz. Bizim orayı kotaracak kadar ekibimiz var. Müze kazısı olarak orayı da alabilir ve başlatabiliriz.
(Devam edecek)