BAŞKAN’IN SEÇİMİ VE YETKİLERİ

Anayasa’da değişiklik yapılması planlanan maddeler üzerindeki değerlendirmelerimizi sürdürüyoruz. Bugün, TBMM’nin denetim yetkisi, başkanın nasıl seçileceği ve yetkilerine ilişkin maddeleri ele alıyoruz.

Maddenin, TBMM’nin bilgi edinme ve denetim yolları, başlığı Anayasa’dan çıkarılmaktadır.

 Genel görüşme hükmü aynı kalmıştır. 

 Sözlü soru tamamen ortadan kaldırılmıştır.

 Yazılı soru konusunda öngörülen değişiklik uyarınca, milletvekilleri “…Başbakan veya bakanlar kurulu …” yerine ancak “…Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara…” yazılı soru sorabileceklerdir. Cumhurbaşkanı,  Başbakanın yerine geçerek ve ondan daha geniş yetkilere sahip olmakta, ancak milletvekillerinin Cumhurbaşkanına yazılı/sözlü soru sormalarına olanak tanınmamaktadır. 

 Tüm Yürütme yetkileri ve “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri” yoluyla  kısmen yasama yetkileri kendisinde toplanan, soru sorulamayacak bir makam tesisi monarşik rejimleri andırmaktadır.

 Özel bir ceza soruşturması usulü olan meclis soruşturması, teklife yeni bir fıkra olarak eklenmiştir. Böylelikle Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında meclis soruşturması yapılması mümkün hale gelmiştir.

Değişiklik, bir kimsenin, en fazla iki kez, Cumhurbaşkanı seçilebileceği öngörülmektedir. Bu düzenleme teklifin 116. Maddesindeki “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.” hükmü ile birlikte değerlendirildiğinde iki dönemle sınırlı görev süresi sınırının aşılması ihtimalinin ortaya çıkmaktadır. Bu halde bir kişinin üç kez aday olması/seçilmesi yolu açılmaktadır. ‘En fazla iki kez seçilme’ hükmü anlamsızlaşmaktadır.

 Cumhurbaşkanı adayı önerme konusunda diğer bazı seçeneklerle birlikte  “…siyasî parti grupları…”nın yetkili olacağı belirtilmektedir.  Mevcut olan”…en az yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile…” Cumhurbaşkanı adayı önerme yolu ortadan kalkmaktadır. 

 Cumhurbaşkanının partili ve dolayısıyla taraflı olması söz konusu olduğuna göre partilerin cumhurbaşkanı adayları ortaya çıkacaktır. “Türk milletinin tamamının Cumhurbaşkanı” olma durumu fiilen ortadan kalkacak,  Cumhurbaşkanı’nın devletin varlığını, bölünmezliğini ve ulusun bütünlüğünü temsil eden rolü söylemde kalacaktır. 

 “Partili cumhurbaşkanı” ifadesi başlı başına bir siyasal sorundur. Adayların partilerin genel başkanları olması ve seçildikten sonra da genel başkanlığı sürdürme yolunun açık tutulması kabul edilebilir bir hukuk düzenlemesi değildir.

Cumhurbaşkanının görev yetkilerini düzenleyen 104. madde, esaslı değişikliklere uğramaktadır. Mevcut haliyle dahi geniş ve esnek olan yetkiler daha da genişletilmektedir.

 Üst kademe kamu yöneticilerini atayıp, görevlerine son verecek ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleyecektir. Böylece devletin idari yapısını kanunlarla bağlı olmadan düzenleyip, atama ve görevden almaya ilişkin kuralları da kendisi koyacaktır. Devlet üst kademesinin sürekli biçimde ve kontrolsüz şekilde yenilenmesi mümkün olacak, bürokraside hukuk denetimi ortadan kalkacaktır. 

 Milli güvenlik politikalarını tek başına belirleyip, gerekli tedbirleri tek başına alabilecektir.

 Savaş ilanı yetkisini şeklen TBMM’ne ait olmasına karşın Cumhurbaşkanı, Türk silahlı kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilecektir. Daha önce sadece TBMM’ne ait olan bu yetki, koşulsuz olarak Cumhurbaşkanına verilmektedir.

 “Türkiye Büyük Millet Meclisi adına, Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecektir. Bu düzenleme yasama yetkisinin devredilmezliği  ilkesine açıkça aykırıdır. Yürütme yetkisini tek başına elinde bulunduran cumhurbaşkanı, çok geniş bir başlık olarak ‘yürütme yetkisi’ alanında her türlü kararnameyi tek başına çıkaracak ve kaldırabilecektir.  Bu haliyle yasama yetkisinin ” tek bir kişi” ye, Cumhurbaşkanına devredilmesi mümkün hale gelmektedir.

 Mevcut hukuk düzeninde, bakanlar kurulu ve bakanlıklarca kullanılan yönetmelikler çıkarma yetkisi de cumhurbaşkanının yetkilerine eklenmiştir. 

 YARIN; Cumhurbaşkanı yargılanır mı? Kaç cumhurbaşkanı yardımcısı olacak? Kim vekalet edecek? Bakanlar ve yardımcılar nasıl yargılanacak?