Ünlülerin mücevhercisi Denizli’de

Birçok ünlü isme mücevherler tasarlayan Süha Güler, mesleğini artık baba memleketi Denizli’de sürdürüyor. Süha Usta’nın çalışma alanı olarak seçtiği yer ise mesleği gibi eski olan Kaleiçi Çarşısı.

Hani dillere pelesenk olan bir deyim vardır, “unutulmaya yüz tutan meslek” diye… Süha Usta’nın mesleği de onlardan birisi. Hem “sadekar” (taşlı ya da taşsız mücevherleri, altın, platin gibi değerli madenlerden yapılmış olan kısımlarını üreten kimse), hem “mıhlamacı” (kuyumculuk sektöründe montörlere taş takan kişi)… Denizli’de ikisini yapan tek usta o.

 Peki, altın ve mücevher piyasasının kalbi İstanbul’da atarken, onun Denizli’de işi ne? Hemen anlatalım. 1958 İzmir doğumlu. İstanbul’da büyümüş, mesleğini de orada öğrenmiş ve 40’lı yaşlarda da zorunluluktan dolayı baba memleketi Denizli’ye gelmiş. İstanbul içinde yanan bir ateş olsa da artık baba ocağına ısınmış. Tek şikayeti doğrudan bu lafı söylemiyor ama kuyumculuk sektöründeki kıskançlık.

Birçok ünlü isme mücevher yapan Süha Usta, aynı zamanda eğitimi önemseyenlerden. “Okumanın yaşı yoktur” diyerek, 56 yaşında üniversiteye başlayan Denizli’nin tek mücevhercisi, mesleğini yapabilecek ustalar yetiştirmeyi de çok istiyor. Beklediği ise destek.

USTALARI KAPALI ÇARŞI’NIN ÜSTATLARI

İsterseniz sohbetimize sizi tanıyarak başlayalım…

1958 İzmir doğumluyum. İstanbul Kadıköy’de büyüdüm. Meslek eğitimimi usta – çırak ilişkisiyle aldım. Kapalı Çarşı’nın üstatlarından öğrendim mesleği.

Kaç yıldır bu mesleği yapıyorsunuz?

Çıraklığa 1973’te başladım. Demek ki 42 yıl olmuş.

İşin ustasına soralım: “Mücevher” deyince aklımıza ne gelmeli?

“Elmas, pırlanta, zümrüt, safiri, yakut” dediğimiz değerli taş. Bu değerli taşları biz kullanılabilir takı haline getirebilmek için yine değerli metaller altın, platin ve gümüşü kullanıyoruz.

DENİZLİ’YE NASIL GELDİ?
Bu sanat Denizli gibi illerden pek yaygın değil. İşin adresi İstanbul… Siz de İstanbul’da yetişmişsiniz. Sohbetimize “neden Denizli?” sorusuyla devam edelim isterseniz?

Burası baba memleketim. Annemin rahatsızlığı nedeniyle geldim. Yoksa bu mesleği yapmak için buraya gelmeyiz. Çünkü alanımız İstanbul ve orada da Kapalı Çarşı.

Kaç yıldır Denizli’desiniz?

2000 yılında geldim. 15’inci yıl bitiyor.

Denizli’de tek misiniz?

Tekim… “Sadekar” ve “mıhlamacı” olarak tekim. Ama kuyumcu tamircisi olarak faaliyet gösteren arkadaşlarımız var.

Tek olmanın avantajları ve dezavantajları neler?

Kapalı Çarşı’daki ustaların vereceği fiyatla mukayese edilmesi benim burada yaşadığım dezavantaj. Oysa öyle bir durum söz konusu değil. Avantajı var mı? Tek olmanın rahatlığı var. Rekabet yok.

Size özel tasarım talebiyle gelen müşterileriniz var mı?

Var tabi ki… Buradaki kuyumcu esnaf aracılığıyla da gelen oluyor, yaptığımız işi duyup gelenler de…

TEK AMA YETERİNCE BİLİNMİYOR

Yaptığınız iş Denizli’de rağbet görüyor mu?

“Çok az” diyebilirim. Bu işle uğraşan esnaf arkadaşlarımız işi bana yaptırsalar bile, İstanbul’da yaptırmış gibi lanse ediyorlar müşterilerine.

Anlattığınıza bakılırsa Denizli’de sizin mesleğin icra edildiği geniş kitlelerce bilinmiyor…

Evet, gerçekten bilinmiyor. Kuyumcu esnafı biliyor ama benim tanınmamam için müşterisine “İstanbul’da yaptırdım” gibi lanse ediyor işi. Bunu da hangi mantık ve düşünceyle yapıyorlar bilemiyorum.

İstanbul’a gidip tasarımcı bulmak, sipariş vermek ve işi yaptırmak uzun süreç. Oysa Denizli’de elinizin altında bir usta var. Bunun cazip olması gerekmiyor mu?

Hem benim verdiğim fiyat uygun hem Denizli için değerlendirilmesi gereken bir meslek. Neden burada sadekar ve mıhlamacılar yetiştirmeyelim? Ama bu konuda destek göremiyorum. Hem resmi kurumlardan hem de kuyumcu esnafından.

“Ben mesleğimi öğretmeye hazırım” diyorsunuz ama destek de bekliyorsunuz…

Tabi ki destek bekliyorum. Ekonomik olarak rahat olamadığım sürece başkalarına aktaramam. Önce kendi geçimimi sağlamalıyım.

Anlattıklarınıza bakarsak sizin mesleğinize karşı bir kıskançlık mı var?

Şöyle diyelim… “Senden mesleği öğrenelim ve saf dışı bırakalım. Seni fazla kişi tanımasın, senin sırtından biz de ekmek yiyelim” gibi bir yaklaşım söz konusu. 

MÜCEVHER KİŞİYE ÖZELDİR

O halde mesleğinizi biraz daha detaylı anlatın ki sizin kitleler tarafından tanınmanıza katkıda bulunalım.

Mücevher özeldir… Kişiye özel üretimdir. Kendi anlayışına, zevkine göre takısı olsun isteyen gelir bize. Taktığı mücevherin başkasında olmasını istemez. Bu da özel tasarımla olur. Bunu yaptırabilecekler kimlerdir? Parası olanlar… Onlar da bugüne kadar bu mesleğin Denizli’de yapıldığını bilmediğinden İstanbul’un yolunu tutmuş ya da kuyumcu esnafının aracılığıyla mücevher yaptırmışlar. Bilseler arzu ettikleri ürünleri burada yaptırabilecekler. Çünkü kendileri oturup çizecek, ustayla birebir iletişim kurarak mücevherini ortaya çıkarabilecek. Ama buradaki esnaf bunu engellediği için bilinirlik az. Öyle ki sorduklarında adresimi bile söylemiyorlar. Bu da benim için bir handikap.

Tasarımları kendiniz mi yapıyorsunuz?

Ben de yapıyorum, hazır getirilene göre de yapıyorum. Bazen üzerinde ortak çalışma yaparak daha güzel bir ürün ortaya çıkarıyoruz.

Mücevher tasarımı da ayrı bir sanat değil mi?

Tabi ki… Benim tasarım konusunda bir eğitimim yok ama kendimi eğittim. Artık teknoloji var, internet var. Bu konuda üretilmiş programlar var. Bilgisayar ortamında üç boyutlu tasarımlarla mücevheri çizip istenilen şekilde üretim yapabilirsiniz.

Zaman zaman dizilerde mücevherler gösteriliyor. Muhteşem yüzyıl’ı buna örnek gösterebiliriz. Bunların sektörünüze katkısı oluyor mu?

Elbette oluyor. Mesleğimizin yaşaması ve bilinmesi adına olumlu. Hürrem karakteriyle büyük firmalar bazı tasarımlar hazırlayıp sattı. Bana gelenler de oluyor.

İl dışından sipariş geliyor mu?

Geliyor…

 Nerelerden?

Fethiye, Aydın, Burdur, İstanbul – Kadıköy’den siparişler geliyor.

150 LİRAYA DA MÜCEVHER OLUR 10 BİN LİRAYA DA

Mücevher çok özel bir işçilik istiyor. Dolayısıyla fiyatı da çok özel olmalı. Bir mücevherin fiyatı nedir ortalama fiyat verebilir misiniz?

Bir sınır yok. Bütçesine göre çok özel tasarım yaptırabilir kişi. Limiti 150 liradır, ona göre yapılır. Altın olmaz da gümüş olur. Diğer taraftan değerli taşlarla bir şey istiyordur, bütçesi 10 bin liradır, ona da o rakama uygun bir şey yaparız. Yani bunun sınırını kişi belirler.

Mücevher tutkusu hangi boyutta Denizli’de?

Var, var… Bayanlar takıya düşkündür. Mücevheri andıran bir takıyı tahtadan da yapılmış olsa takar kadınlar.

Bir de bize yaptığınız işi özetler misiniz?

Ham altını alıyoruz. İstenilen bir modele göre çeşitli şekillendirmelerden geçerek takı yapıyoruz. Üstünün taşını takıp kullanıma sunuyoruz. Her şeyi ben elimle yapıyorum. Büyük firmalar ise fabrikasyon üretimiyle piyasaya sunuyor.

Seri üretim sizin mesleği sona doğru mu götürüyor? “Yoksa insanoğlu var oldukça bizim meslekte var olacaktır mı?” diyorsunuz?

Artık sanatkarların yerini teknoloji alıyor. Usta çırak ilişkisiyle yapılması gereken bir meslek ama giderek kayboluyor. Usta yetişmiyor artık.

Sizler bu mesleğin son temsilcileri gibisiniz?

Aynen öyle… Tamamen teknoloji kullanılıyor artık. Sanatkar sayısı azaldı.

MÜCEVHER TASARLADIĞI ÜNLÜLER

Mücevher yaptığınız ünlü isimler var mı?

Ben, genelde Kadıköy’ün Bağdat Caddesi’nde yaşayan kesime çalışan bir ustaydım. Hemen aklıma gelenler İbrahim Tatlıses, organizatör Erkan Özerman, Nükhet Duru, Sibel Egemen, Güngör Bayrak, Semra Özal…

O zaman şunu da sorayım… İstanbul’un Bağdat Caddesi’nden çıkıp Denizli’ye gelmek… Kendinizi hapsolmuş gibi hissettiğiniz oluyor mu?

Olmaz mı? Alışıncaya kadar epey sıkıntı çektim. Buranın esnafı kuyumcu tamircisi anlayışıyla yaklaşıyor. Ben kuyumcu tamircisi imajını yıkmak istiyorum.  Elbette kuyumcu tamircisi de olmalı. Ama ben tamirci değilim. Ben işin tasarım kısmındayım. Bana gelecek olan da bu bilinçle gelsin istiyorum.

PAÜ’DE ÖĞRENCİ

Siz mesleğinizi icra ederken aynı zamanda yüksek eğitim de yapıyorsunuz…

Pamukkale Üniversitesi Meslek Yüksekokulu’nda Geleneksel El Sanatları Bölümü öğrencisiyim. En azından akademik bir kariyerim de olsun istedim. Mesleğimi diplomalı usta olarak sürdürmek istedim. Bu yıl bitecek.

Size başarılar diliyoruz.

Teşekkür ederim…