KELLE KOLTUKTA SAVAŞTI

İlyas Dede Türbesi, Yazır Köyü’nün batı istikametinde, Gölcük diye tarif edilen mevkide, Çökelez Dağı’nın Çal ve Çivril ovalarına bakan yamacında bulunmaktadır. Makam mezarı da Çökelez Dağı’nın zirvesindedir. Çal ve Çivril topraklarını Türk yurdu haline getiren Selçuklu Devleti ordularında savaşan bir alperen olduğu söylenmektedir.

Vaktiyle Müslüman Türklerle küffar arasında bir savaş yapılmaktadır. Savaş zamanla Çökelez Dağı’nın zirvesine kadar sürmüştür. Çarpışma esnasında Türk ordusunda savaşmakta olan Ellez (Anadolu’da İlyas adının galat şeklidir) adlı yiğidin kafası kopmuştur. Kellesini koltuğuna alan Ellez, düşmanla savaşmaya devam etmiştir. Kahraman Ellez’in bu halini gören komutanı, askerinin vaziyetine dayanamamış “çök Ellez, çök Ellez (otur Ellez manasına)” diye seslenmiştir. Komutanının bu emir üzerine Ellez olduğu yere çöküvermiştir ve oracıkta ruhunu Allah‘a teslim etmiştir ve şehit olmuştur.

Ellez’in cenazesinin etrafı taşlarla çevrilmiş ve savaş bitene kadar dağın zirvesinde kalmıştır. Daha sonra Yazır Köyü’nde, İlyas Dede’nin olduğu türbeye defnedilmiştir. Zamanla bu hadise unutulmamıştır ve yiğit Eliez’in şehit düştüğü bu tepeye “çök Ellez’den” galatla, “Çökelez Dağı” adı verilmiştir. Çökelez Dağı’nın zirvesinde de Ellez (İlyas) Dede’ye ait olduğu söylenen bir yatır bulunmaktadır. Ellez (İlyas) Dede’nin şehit düştüğü yer olduğu için “kan mezarı” yapılmıştır. Çökelez’in zirvesindeki yatır, İlyas (Ellez) Dede’nin makam mezarıdır, Fakat Yazır Köyü’ndeki türbede medfun bulunan kişinin İlyas (Ellez) Dede’nin kendisi olduğu söylenmektedir.

Bir başka rivayet de şöyledir: Türkler Denizli topraklarına hâkim olduktan sonra, en yaşlıları olan Ellez Dede başkanlığında bir Türkmen obası, Baklan – Kuyucak Köyü’nün üzerindeki Baba Tepesi’ne yerleşmişlerdir. Bir müddet sonra Ellez Dede, İsa Bey ve Mahmut Gazi’yi Çökelez Dağı’nın Çal ovası’na bakan tarafına yerleşmeleri talimatını vermiştir. Yatağan Baba ve Karaağaç Baba’yı da Acıpayam Ovası’na yurt tutmalarına tavsiye etmiştir. Server Gazi ve Mehmet Gazi’ye de Çökelez’in batı yakasındaki Denizli Ovası’na yerleşmeleri talimatını vermiştir.

Bir müddet sonra üç bölgeye yerleştirdiği beylerine ziyaret etmeye düşünmüş, önce İsa Bey ve Mahmut Gazi’ye ziyarete gelmiştir. Yaz aylarında ziyarete çıktığı için Mahmut Gazi ve İsa Bey, Çökelez’in başında sürüleri ile birlikte yaşamaktadırlar. Ellez Dede oldukça yaşlanmıştır. Çökelez’in zirvesinde, bu günkü makam mezarının bulunduğu yerde rahatsızlanır ve yere çöktüğü vaziyette, eğer hak vaki olursa, şimdi İlyas Dede’nin metfun bulunduğu yere gömülmesini istemiştir. Ve çöktüğü yerde vefat etmiştir. Öldüğü yere makam mezar yapılmış, fakat kendisi İlyas Dede’nin metfun bulunduğu yere defnedilmiştir.