MENDERES KURTARILMALI

Geçtiğimiz günlerde Denizli bölgesini etkisi altına alan aşırı yağmur ile birlikte, kirli bir şekilde akan Büyük Menderes nehrinde, Çal bölgesinin insanları yağmur suları ile birlikte şaşkına dönen balıkların sürüklenmesini fırsat bilerek, elle balık tutmaları yüzünden tekrar gündeme gelen Büyük Menderes’in nehrinin eski şaşalı günlerini hatırlattı bizlere.

Benim çocukluğumda geniş ve verimli ovaları, vadileri sulayan, gençlerin yüzdükleri, pek çok kişinin ölümüne sebep olan büyük Menderes nehrinin o coşkulu döneminin biterek debisinin bugünkü konumlara geleceğini kim bilebilirdi ki? Berrak, sert ve hızlı akan coşkulu suyu ile kenarındaki bataklıkların kurutulması ile oluşturulan havza, asırlardır insanlara bereketi ile gıda vermiş, gemiler ile Efes’e kadar taşımacılık yapılmıştır.

Çal-Çivril ve Baklan bölgelerine asırlardan beri hayat veren Büyük Menderes nehri, son yıllarda bataklık haline dönüştü. Özellikle Menderes’in en büyük su kolları olan Uşak’ın evsel ve sanayi atıkları yüzünden kirlilik oranı hayli fazlalaşan Banaz Çayı ile Çürüksu’nun aşırı kirlenmesi bu egenin 548 km. uzunluğundaki büyük nehrini yok etmiştir.

Deniliyor ki; Büyük Menderes Nehri, yerleşim yerlerinden kaynaklanan evsel atık sular; sanayi kuruluşlarında oluşan endüstriyel atık sular; aşırı, zamansız ve yanlış gübre-pestisit kullanımı etkileriyle kirletilmektedir. Havzaya kuş bakışı bakıldığında, arazi kullanım tasarımlarının yetersizliği, üreticinin çok ürün beklentisi sonucu toprağı ve biyolojik çeşitliliği kimyasallarla acımasızca yok edişi, nüfus artışları ile yaşam dengelerinin bozulduğu görülür. Atık alıcı ve taşıyıcı ortamı olarak işlevini sürdüren Büyük Menderes’e, teknolojik, evsel ve kentsel atıkların deşarj edilmesi, milyonlarca yılda oluşan ekolojik dengelerin birkaç on yılda bozulması sonucunu getirmiştir.

Denizli, Uşak ve Aydın illerinde, Büyük Menderes nehrine atık sularını arıtmadan savaklayan 20 tür endüstri kuruluşu mevcuttur. DSİ havza istatistiklerinde, Büyük Menderes Nehri Havzası’ndaki belediye sayısı 65 küsur olarak verilmektedir. Bunlardan yalnızca altısında kanalizasyon şebekesi bulunmaktadır. Aşağı havzalarda ise kirlilik daha da yoğunlaşmakta ve nehir ekosistemi yok olmak üzeredir. Nehirde kirlenmenin ana unsurunun Çürüksu Çayı olduğu tespit edilmiştir. Büyük Menderes Nehri’nin temizleme çalışmalarının da bu nehirden başlanması gerektiği iddia edilmektedir.

Bu nehrin çevresinde oluşturulan yerleşimlerin yıllardır içme suyunu bile buradan tedarik ettikleri bilinmesine rağmen, sanayi ve evsel atıkların nehre akıtılmasına seyirci kalınması durumu bugünkü vahim konuma getirmiştir. İklim değişikliği yüzünden kuraklığın oldukça etkili olduğu bölgede, yerel yöneticiler arasındaki su gerginliği de ortaya çıkmıştır.

Son yıllarda bu büyük nehrin kurtarılması için bazı kesimler tarafından toplantılar düzenlenmektedir. Ancak yetkililer bu konuda yeterli çalışma yapmamaktadır. Bazı yerel yöneticilerin yaptığı çalışmalar ise yetersiz kalmaktadır.

Yapılan çalışmalarda öncelikle sanayi kuruluşlarına filtreleme sistemlerinin zorunlu kılınması ve atıklar için arıtma tesislerinin kurulması istenmelidir. Bunun içinde Banaz ve Çürüksu kollarının çıktıkları kaynaklarından itibaren temizlenmesi, sonrasında asıl nehrin yatağının ıslah edilmesi gerekmektedir.

Saygılarımla..
Esen kalın.