PİYASALAR AÇISINDAN 2013
3 Ocak 2014 Cuma
2013 yılı, dünya piyasaları açısından beklentiler ve bu beklentilerin piyasalara etkisini, Türkiye piyasaları açısından ise uluslar arası beklentilerin yanı sıra içeride yaşanan siyasi gelişmelerin piyasalara yansımasını izleyerek geçirdik.
Dünya piyasaları, 2008 yılında başlayan ekonomik krize çare olarak ABD Merkez Bankası FED’in ortaya koyduğu tahvil alım programının 2013 ikinci çeyreğinde yapılan açıklama ile Eylül 2013 tarihinden itibaren azaltıma gideceğini duyurdu. Bu tarihten itibaren tüm dünya piyasaları özellikle Türkiye’nin de içinde olduğu gelişmekte olan ülke (Çin, Rusya, Endonesya, G. Afrika, Brezilya… gibi) piyasaları FED’in açıklamalarına, ABD işsizlik ve üretim rakamlarına kilitlendi.
2013’de dünya piyasalarında baş gösteren ilginç bir detay ise ABD verilerinin kötü gelmesi (özellikle Tarım dışı istihdam verisi) tüm dünya piyasaları açısından fazlasıyla olumlu karşılanmaya başlandı. Bunun yegane sebebi ABD cephesinden gelen her olumsuz veri tahvil alım programının devamı anlamına gelmesi, yani ucuz paranın devamı anlamına gelmesindendir. Gerek yeni FED Başkanı açıklamaları, gerekse beklentilerden kötü gelen ABD verileri sonucu 2013 yılında FED tahvil alım programında herhangi bir değişikliğe gitmedi.
Dünya piyasalarına etki eden diğer bir konu ise dünyada yaşanan siyasi olaylardır. Suriye’de yaşanan iç karışıklıklar ve Suriye Devletinin kimyasal silah kullandığına dair kanıtların dünya gündemine gelmesi ile Birleşmiş Milletlerin Suriye’ye müdahalesi ciddi şekilde konuşulmaya başlanması piyasaları olumsuz yönde etkiledi. İran’da yapılan seçimler sonrası yeni yönetimin dış dünya ile iletişime geçmesi ve nükleer müzakerelere sıcak bakması piyasaları olumlu şekilde etkileyen bir unsurdur. Bu iki konuda hem coğrafi hemde kültürel yakınlıktan dolayı Türkiye’ye etkileri diğer ülkelere göre oldukça fazla oldu.
Siyasi açıdan Çin Denizinde Japonya ile Çin arasında yaşanan gerginliğe ABD’ninde taraf olması piyasalar açısından kısa sürelide olsa dünya piyasaları olumsuz şekilde etkileyen diğer bir unsur oldu.
Avrupa’da ise İspanya ve Portekiz ekonomilerinin bir önceki yıla kıyasla daha sakin olması ve yıl içerisinde Avrupa Birliği Merkez Bankası ECB’nin gösterge faizlerini 0.50 seviyelerinden 0.25 seviyesine çekmesi dünya piyasaları açısından olumlu karşılandı. Ancak Yunanistan’ın riskliliğinin hala devam etmesi 2013’de olduğu gibi 2014’de de Avrupa cephesinde soru işareti bırakacaktır.
Türkiye piyasaları yukarıda sıraladığımız dış etkilerin yanı sıra 2013 ikinci çeyrek sonlarında yaşanan gezi olayları, 2013 son çeyreğinde yaşanan ve etkilerinin hala sürdüğü siyasi olaylardan fazlası ile olumsuz yönde etkilendi. TCMB’nin açıktan iki kez (Temmuz 2013, Ağustos 2013) gecelik faizlerde yaptığı artışlar ve Kasım 2013 tarihinde yaptığı gizli faiz artışları piyasalarca olumlu şekilde yorumlandı.
2013 yılında özellikle son çeyrekteki yükselişlerle Euro ve USD tarihi rekorlar kırdı. 2013 yılında USD Aralık ayında test ettiği 2,18 seviyesi ile, EURO’nun yine Aralık ayında 3,0150 seviyelerine test ederek tarihi rekorlar kırdılar. Ancak EUR/USD paritesinde yaşanan yükselişlere paralel olarak, EUR/TRY paritesinde yaşanan artışlar USD/TRY paritesinde yaşanan artışlardan fazla oldu. Türkiye ihracatının büyük bir bölümü EURO ile yapılırken ithalatının büyük bir bölümü USD (özellikle enerji ve ara mal ithalatı) cinsinden olması ihracatçı acısından biraz olsun teselli şeklinde yorumlanabilir.
Özetle, 2013 Türkiye ekonomisinde iç ve dış etkenlerden dolayı çok olumlu geçtiğini söylemek zor. 2014 yılında FED’in tahvil alımlarını azaltmaya başlayacak olması ve yerel seçimler gibi siyasi olayların sürmesi Türkiye piyasaları açısından risk oluşturmakta. Bu bağlamda son dönemlerde Türkiye piyasalarının gelişmekte olan diğer ülke piyasalarına göre olumsuz anlamda ayrışmış olması ki bu durum 2014’ün Türkiye piyasaları açısından kolay geçmeyeceğinin sinyalleri olarak algılanabilir.