REKLAMI GEÇ

ÇÖP ADAM

24 Ağustos 2017 Perşembe

Üç yüzden fazla bilinen ve listelenen mantık hatası vardır. Bunlar art niyetli kişilerce insanlar üzerinde bilerek uygulanabilmektedir. Bu hatalar elbette, yeterli eğitime ve analitik zihne sahip olmayan kişilerce de bilmeden bolca yapılagelmiştir. Son aylarda okumuş olduğum ‘Logically fallacious’ isimli kitabında akademisyen Dr. Bo Benneth bunları örnekleriyle ve ayrıntılı biçimde açıklamaktadır. Bunlardan biri de ‘Çöp Adam Safsatası’ olarak adlandırılmış (Strawman Fallacy). Bu Türkçe çeviriyi, daha çarpıcı olduğu için tercih ettim. Kelime kelime çevirisi ‘Saman Adam Safsatası’dır. Oysa Türkçe’de ‘Korkuluk Saçmalaması’ deyimi de yeğleniyor. (Bkz. Ekşi Sözlük) Türkçe’ye ‘korkuluk mantık hatası’ ve ‘karşı tarafın iddiasını zayıflatma safsatası’ olarak da çevrilebiliyor.

Bu ‘Çöp Adam Safsatası’ nedir? Bir kişinin gerçek pozisyon ya da savını, bu pozisyon ya da savın çarpıtılmış, abartılmış ya da yanlış sunulmuş bir biçimi olarak alıp göstermektir. (Bo Benneth, Logically Fallacious ) Ekşi Sözlük’te ise şöyle tanımlanır:

Bir fikri çarpıtıp yorumlayarak mantık yürütme. Karşımızda konuşan/yazan insanın ifade ettiklerinden, sanki kendisi bizim çarpıtmamızı kast etmiş gibi bir anlam çıkarmamız.

Örnek diyalog:
Birinci şahıs: “Savunma bütçesinin azaltılması eğitim ve sağlığa daha fazla yatırım yapmamız için bir fırsat olabilir.”

İkinci şahıs: “Savunmasız kalalım da kökümüze kibrit suyu eksinler demeni hayretle karşılıyorum.”

Oysaki birinci şahıs öyle bir şey ne demiş ne de kast etmiştir.

İkinci örnek diyalog:
Birinci şahıs: “Biyolojik evrim hem kuram hem de gerçektir.”

İkinci şahıs: “Bu çok saçma! Bir çamur çukurundan evrimleşmiş olduğumuzu nasıl söylersiniz?”

Görülüyor ki ikinci şahıs, birinci şahsın ifade kapsamını çok dar bir kapsama indirgiyor ve bu çarpıtılmış kapsama saldırıyor. Birinci şahsın kendisi de; bir çöp adam, saman adammış gibi olmadığı bir şeye indirgenmiş oluyor. (Ekşi Sözlük)
(Fotoğraf yerleşecek)

Bu örneklerdeki mantıksız mantık akışı şöyledir:
Birinci şahıs ‘Y’ önermesinde bulunur.
İkinci şahıs birinci şahsın önermesini çarpıtarak ifade eder.
İkinci şahıs ifadenin kendi çarpıttığı biçimine saldırıda bulunur.
Öyleyse, ‘Y’ önermesi yanlıştır.
(Hurley, P.J.(2011). A Concise Introduction to Logic).

Tepkisel indirgeme; ‘Çöp Adam Safsatası’nın bir çeşididir, bir nevi alt kümesidir. Karşı argümanın olabilecek en sığ şekle sokulması, onu kolayca çürütülebilecek bir hale getirir. ‘Çöp Adam Safsatası’ daha geniş anlamıyla, karşı argümanı çürütülebilecek bir şekle sokup, o halini rakibe atfetmek ve böylece rakibi alt etmektir. Sadece belli istatistiklerden bahsederek yapılabilir. Belli verilerin yorumlanmasında objektif davranmayarak yapılabilir. Mümkün olan bütün çıkarımları eşit olasılıkta gösterip, diğer şahıs işinize geleni söylüyormuş gibi yaparak da bu taktik uygulanabilir. ‘Çöp Adam Safsatası’nın en iyi savunulması, konu hakkında geniş bilgiye sahip olanlar tarafından yapılır. Karşı taraf “ben öyle demedim, şöyle dedim” dediği zaman mızıkçılık, döneklik yapmış gibi görünecektir. Bu safsata bir taktik olarak kullanıldığında, en rafine ‘çamur at izi kalsın’ yöntemine dönüşmektedir.

Not: Yazılar ile ilgili hukuki sorumluluk yazarların kendilerine aittir

Yorum Yaz

Aşağıdaki gerekli alanlara bilgilerinizi girmelisiniz. e-posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

 karakter kaldı