ÜTOPYA VE HÜSRAN

Ütopya nedir? Bir ütopya; yurttaşları için en arzulanası, ya da neredeyse mükemmel nitelikler içeren hayali bir toplum ya da ülkedir. Ütopya terimi ilk kez, Sir Thomas More tarafından ve 1516 tarihli kitabı “Ütopya” için türetilmiştir. Bu kitabında Güney Amerika sahili açıklarında ve Atlas Okyanusu’nun Güney’inde yer alan hayali bir ada toplumunu tanımlar ve anlatır. Günümüzde bu konumda bazı adalar gerçekten de vardır ve Sir Thomas More’a esin vermiş olabilir: Brezilya’nın Afrika’ya bakan dirseğinin açıklarındaki Fernando de Noronha Adası, daha Güneydeki Tristan da Cunha Adası, ya da daha da Güneydeki Falkland Adaları gibi.

Bir diğer çok ünlü ütopya romanı da, Aldous Huxley’in “Ada” romanıdır. Huxley; Ada romanında Batı’nın bilimsel-teknolojik üstünlüğüyle Doğu’nun bilgeliğini ustaca kaynaştırırken, özgür ve mutlu bir yaşamın çıkış noktası olarak bu sentezi gösterir. Düşsel ada Pala’da bireyler sınırsız bir düşünce özgürlüğü içinde yaşarlar. Yeteneklerini ve yaratıcılıklarını alabildiğine geliştirme şansına sahiptirler. Mutluluk da bu sınırsız özgürlükten kaynaklanır.

Ada romanında Huxley; savaşların, kişisel ve toplumsal yıkımların, demografik baskının, amansız rekabetin, yeryüzünü çılgınca saran tüketim tutkusunun, yozlaşan insani değerlerin yol açtığı kozmik umutsuzluğun karşısına umudu, barışı ve sevecenliği koyar. Budist Pala’lılar için asıl amaç, gerçek dünya ile kendileri arasında duyular yoluyla uyumlu bir ilişki kurmaktır. Beş duyunun yarattığı sınırsız algılama biçimleri insanın benliğini aşmasını sağlar. Bu yüzden, bu ütopik ülke Pala’da, sevişme töresi el üstünde tutulur. (Bu ülke için Huxley, Filipinler’in Doğu’sundaki Palau Adaları’ndan esinlenmiş olabilir.)

Gelelim “hüsran”a: Hırsın, kitlesel iletişimin, petrole doymak bilmeyen taşımacılığın, nüfus artışının, yerleşik düşmanlıkların yoğunlaştığı bir dünyada; Pala gibi ütopik, özgürlük ve mutluluk vahasında işbirliği içinde yaşayan ve barışçı toplumun var olma şansı ne kadardır? Huxley’in keskin gözlemi, böylesi toplumlarda bu şansın az olduğunu gösterir. Toplumdaki uyum ve refah çevre ülkelerde kıskançlık yaratacak ve ileri derecede uygarlaşmanın zaafı olan savunma refleksi yetersizliği, o ülkelerin saldırıları karşısında yenilgi getirecektir. Roman kurgularındaki iyi kahraman olan “protagonist”in, kötü kahraman olan “antagonist” karşısında kalması ve zorlanması gibi.

Dünyada bugün ütopik bir ülke ve toplum var mı? İskandinav ülkeleri birtakım ütopik özellikler taşırlar: Fırsat eşitliği, dengeli gelir dağılımı ve yaşlı ve engellilere tanınan çalışma öncelikleri gibi.. Bir de; Orta Amerika’nın ortasında öyle bir ülke var ki, ütopik özellikleriyle tanınır: Kosta Rika. Bu ülkeyi İspanyol öğretmenler kurmuştur ve eğitime verilen ağırlıklı önem, bugüne dek sürdürülmektedir. Bu ülkede silahlı kuvvetler yoktur, çünkü diğer Orta Amerika ülkeleriyle arasında güçlü bir saldırmazlık paktı oluşturmuştur. Bu Orta Amerika barışının mimarı olan eski devlet başkanları Oscar Arias, bu başarısıyla Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Kosta Rika halkının refah ve eğitim düzeyi, diğer Orta Amerika ülkelerinin halklarından oldukça üstündür ve ülke barış ve uyum içinde yaşamaktadır. Umarım kendilerini olası bir hüsrandan korumayı başarabilirler.

Değerli okurlarım, bildiğiniz gibi her köşe yazarının bir okur kitlesine ve okurlarının desteğine gereksinimi vardır. Çünkü içinde bulunduğumuz koşullarda, motivasyonumuzu sağlayan budur. Her türlü eleştiri ve beğenilerinizi benden esirgemez ve yazı altı yorumla belirtirseniz, gerçekten mutlu olacağım. Yeni bir yazımda buluşma dileğiyle, saygılarımla esen kalınız.