Tarihi nakışlı cami, 3 bin 200 yıllık dinler tarihini bünyesinde barındırıyor

Denizli’nin Baklan ilçesindeki 836 yıllık caminin bahçesindeki musalla taşının üzerinde bulunan bin 500 yıllık yazılardan, caminin 3 bin 200 yıllık pagan tapınağının üzerine kurulmuş kilise kalıntılarıyla yapıldığı belirlendi.

Baklan ilçesindeki Boğaziçi köyünün kültür ve geleneklerini yaşatmak için çalışmalar yapan Çalkebir Kültür Derneği, 836 yıllık Boğaziçi Camii’nde yer alan musalla taşı üzerindeki yazıların okunması için Pamukkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesindeki akademisyenlerden yardım istedi.

Pamukkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Yusuf Kılıç dernek yöneticilerinin çağrısı üzerine musalla taşında inceleme yaparak, üzerindeki Grekçe iki satırdan oluşan yazıyı Türkçeye çevirdi.

Kılıç, taş üzerinde bulunan yazının ilk satırında “Kaeto halkı tarafından inşa edilmiştir” ifadesinin olduğunu tespit etti. İkinci satırda ise, Sarpedon, İkion ve Athanasios isimlerinin yazıldığını belirledi.

“İSKENDERİYE EKOLÜ’NE BAĞLI BİR KİLİSE OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUZ”
Yazıların çevirisi yapan Kılıç, “Musalla taşını ilk gördüğümde bir kilise alınlığı yani bir kilise kalıntısı. Burada eski bir kilise varmış, üzerindeki yazıları okuduğumuzda burada daha önce bir kilisenin olduğu ve caminin bu kilisenin üzerine kurulduğu ihtimali daha da kuvvetlendi. Çünkü yazının ilk satırında inşa edilmiş bir yapıdan bahsediyor. İkinci satırda yazan yazılardan biri, Athanasios. Bu da muhtemelen İskenderiyeli bir piskopos. Dolayasıyla buradaki kilisenin İskenderiye Ekolü’ne bağlı bir kilise olduğunu düşünüyoruz. Caminin restorasyonu sırasında temeldeki eski bir sütunun üzerinde haç işareti tespit ettik. Selçuklular döneminde yapıldığı bilinen caminin yapısının daha önce kilise olduğunu ve kiliseden camiye dönüştürüldüğünün en önemli işareti” dedi.

Yapının kilise olmadan önce bir Pagan tapınağı olduğunu düşündüklerini anlatan Kılıç, “Alt satırda yazan Sarpedon ise M.Ö. 1.200’lerde yaşamış Anadolulu eski bir kahramanın adı. Hameros’un İlyada Destanı’nda adı geçiyor, Truva savaşlarına katıldığından bahsediyor. Sarpedon adının burada yazması da buranın kilise olmadan önce bir Pagan tapınağı olduğu düşüncesini doğuruyor.” ifadelerini kullandı.

Boğaziçi ve çevresinin M.Ö. 5 bin yılına kadar yani tunç dönemine kadar uzandığını bildiklerini kaydeden Kılıç, “Bu musalla taşı olarak kullanılan kilise alımlığı ise M.S. 5. yüzyıla ait. bundan 1.500 yıl önce burada bir kilisenin varlığını söyleyebiliriz. Ayrıca Boğaziçi yerleşiminin şu an bilinen en eski adının Kaeto olduğunu da söyleyebiliriz.” dedi.

Çalkebir Kültür Derneği Başkanı Ahmet Akbay, yaptığı açıklamada, “Yusuf Kılıç hocamız cami avlusunda bulunan taşı okudu. Taşın üzerindeki yazı bizlerin yaşadığı bu köyde geçmişte Kaeto halkının yaşadığı ortaya çıkıyor. Bu yazılı taş bölgenin geçmişine ışık tutacaktır. İleriki günlerde hocamız ve ekibi tarafından sit alanı olan mezarlıktaki tüm taşların da okunup kaydı tutulacak. Yazılı taş önemli bir bilgi taşıyor. Yanına bir açıklama levhası koyacağız. Tarihi camimiz önce pagan tapınağı ardından kilise olduğunu bildiren yazılı taşı cam çerçeve halinde korumaya alacağız.” dedi.