ATALARIMIZI MEZARDA BULDUK

Harabe altında kalan birçok mezar gün yüzüne çıkartılıp, mezarların çevresi yeniden düzenlenirken 6 bin mezar taşı da envantere geçirilerek kayıt altına alındı.

Denizli Belediyesi, PAÜ ve Müze Müdürlüğü, Türk tarihi açısından büyük önem taşıyan ve Şubat 2008’de başlanan İlbadı Mezarlığı kazı çalışmalarını sürdürüyor.

Çalışmalarda, PAÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Kadir Pektaş bilimsel sorumluluğu üstlendi. Denizli Belediyesi Sanat Tarihçisi Muhammed Ürkmez ve PAÜ Sanat Tarihçisi Sezgin Sakarya da çalışmalara katıldı. Eylül ayında ise toplum yararına çalışma programı (TYÇP) kapsamında Denizli Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü ile Türkiye İş Kurumu’nun ortak yürüttüğü İlbadı Mezarlığı Kazı, Restorasyon, Çevre Düzenlemesi ve Temizlik İşleri Projesi ile uygulama hız kazandı.

NELER YAPILDI
İlbadı Mezarlığı’nda kazı ve envanter çalışmaları yapıldı. Kazılarda 14. ve 15. yüzyıla tarihlenen aile mezarlarıyla, zaviye olabileceği tahmin edilen bir yapı ortaya çıkarıldı. Aile mezarlarına ve bunların yakın çevresine Osmanlı döneminde gömülerin devam ettiği buradaki mezar taşlarından tespit edildi. Harap durumda gün yüzüne çıkarılan aile mezarları ve zaviye olduğu düşünülen yapının bakımları yapıldı ve düzenlendi. Buradaki kazılar sırasında toprak altından çıkarılan ve çevreye dağılmış durumda bulunan mezar taşları orijinal yerlerine dikildi. Kırık durumdaki mezar taşları yapıştırıldı.

6 BİN MEZAR TAŞI
Burada yapılan önemli çalışmalardan bir diğeri de mezar taşlarının envanterleşmesidir. Bugüne kadar 6000 civarında mezar taşının envanter kayıtları yapıldı. Envanter çalışmalarında kayıt altına alınan eserler arasında mezar taşlarından başka Anadolu Selçuklu dönemine ait bir de kitabe tespit edildi. 1235–1254 tarihleri arasında Denizli’de yöneticilik yapan Seyfeddin Karasungur’un adının verildiği bu kitabe, Denizli’nin Selçuklu dönemi tarihi için hayli önem taşımaktadır. Günümüzde hala ayakta olan Akhan’dan başka bazı yapılar da inşa ettirdiği bilinen Seyfeddin Karasungur’un bu kitabesi, Selçuklu sülüsüyle yazılmış kaliteli bir işçilik eseridir.

NELER BULUNDU
Denizli Belediyesi Sanat Tarihçisi Muhammed Ürkmez, kazı çalışmalarında ele geçen bulgulardan Osmanlı döneminde de kullanıldığı tahmin edilen yapının içersinden form vermeyen yeşil ve mavi sırlı seramik parçaları, sırsız seramik parçaları çeşitli kaplara ait kulp, gövde, dip parçalarının yanı sıra 14 adet tüm ya da parça halinde sikke ile iki tane paslanmış ok ucu, yüzük, çok sayıda paslanmış çivi gün ışığına çıkartıldığını söyledi.
Zaviye veya Namazgâh olarak tanımlamakta olduğumuz açmada, ortalama 50 cm derinlikte, farklı noktalarda, Germiyanlı dönemine tarihlenen biri gümüş diğerleri ve bronz 9 adet sikke bulunduğunu ifade eden Ürkmez, ‘Sikkeleri genellikle XIV ve XV. yüzyıllara tarihlendirmekteyiz. 5 nolu mezarda ele geçen, her iki yüzünde de aşırı bozulma görülen bronz sikkenin bir yüzünde “Lâdik” ibaresi okunmaktadır. Biçim itibarıyla İnançoğulları’nın Denizli’de bastırdığı sikkelere benzemektedir. Diğer açmalarda bulunan sikkelerde aşırı korozyon nedeniyle herhangi bir dönem önerilememektedir. 2. mezardan çıkan, üzerine çivilerin batırıldığı ahşap bir figürün ve üzerine kalemle çeşitli Arapça duaların yazıldığı tahta kaşıkların büyü amacıyla yapıldığını düşünmekteyiz. Mezar taşlarının ve diğer yazılı belgelerin bir an önce tespitlerinin yapılabilmesi için özellikle envanter çalışmalarının kesintiye uğramadan devam etmesi, Denizli’nin Türk dönemi tarihinin aydınlatılması için büyük bir hizmet olacağı düşünülmektedir’ dedi.

İLBADI MEZARLIĞI
Denizli il merkezindeki İlbadı mahallesinde yer alan Eski Mezarlık, güney-kuzey yönünde uzanan geniş bir alanı kaplamaktadır. Denizli’nin ilk yerleşim yeri olan Kale’nin (burası günümüzde çarşı olarak kullanılan ve Kaleiçi olarak bilinen yerdir) kuzeybatı yönündeki tepe üzerine kurulan mezarlık 30-40 yıl öncesine kadar şehrin batı yönündeki uç noktalarından birini oluştururken bugün şehir içinde kalmıştır. Mezarlık, yüksekliği 1.5 – 4 m arasında değişen moloz taş malzeme ile inşa edilen duvarlarla çevrelenmiştir. Son şeklini 18. yüzyılda alan ve uzunluğu 1741 metreyi bulan duvarlarda, mezarlıktaki bazı mezar taşlarının da kullanıldığı görülmektedir. Denizli Belediye tarafından düzenlenmiş yollarla gezilebilen mezarlıkta günümüzde halkın saygı gösterdiği Mehmet Gazi, Derviş Ali Kâhya, Şirvani türbeleri ve yol geçmesi nedeniyle günümüzde mezarlığın dışında kalan Yediler Türbesi yer almaktadır. Mezarlıkta yer alan binlerce mezar taşı, burasının Türk devrinin ilk başlarından günümüze kadar kullanılageldiğini göstermektedir. Bu yönüyle İlbadı Mezarlığı, Denizli’nin Türk devri tarihi için paha biçilmez bir öneme sahiptir. Büyük bölümü hâlâ sağlam durumda bulunan duvarın kuşattığı geniş bir alana kurulan İlbadı Mezarlığı’nda çeşitli form, süsleme ve yazı özelliklerine sahip binlerce mezar taşı bulunmaktadır.

MEZAR TAŞLARI
14. VE 15. yüzyıllardan kalan Beylikler dönemi mezarları bazen tek şahide olarak bazen de fazla yüksek tutulmamış duvarların çevrelediği küçük aile mezarları içinde yer almaktadır. Genellikle mermer malzeme ile yapılan Beylikler devri mezar taşları, çeşitli boyutlarda şahide ve sanduka şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Buradaki mezar taşlarının çoğunluğunu Osmanlı devri mezar taşları oluşturmaktadır. Erkek mezar taşlarının üst bölümü sarık, kavuk ve fes biçimli başlıklar şeklinde iken kadın mezar taşlarının üst bölümü boyunlu olup bazılarında kadın takı süslemeleri dikkati çekmektedir. Bunun yanında bazı erkek mezar taşlarında gördüğümüz cami tasvirleri, daha çok Denizli çevresindeki örneklerde karşımıza çıkmasıyla önemlidir. Mezarlıkta ayrıca, henüz harf inkılabı yapılmadan önceye ait yada yeni yazının henüz tam yerleşmediği yıllarda Arap harfleriyle yazılmış Cumhuriyet devri mezar taşları da bulunmaktadır. Bunların yanında Bizans ve Roma döneminden kalan malzemelerin mezar taşı yapımında kullanıldığını belgeleyen örneklere rastlanmıştır.