Namı tüm dünyaca malum silah: Yatağan

KÖYÜN İSMİ KILICIN İSMİ

Yatağan isminin bu kılıca verilmesiyle ilgili birkaç rivayet var. En geçerli olanı kılıcın ilk üretildiği yerin Yatağan köyü olması… Kılıcın ustalarından Bektaşi Yatağan Baba’nın ismini köye vermiş olması da ayrı bir konu… Başka rivayet ise, kuşağa sıkıştırılan yatağanın, yan durmasından ötürü bu ismi aldığıdır.

BİLİNEN EN ESKİ VE EN GÜZEL ÖRNEĞİ BU

Saray kuyumcusu Ahmet Tekelü, ulaşılabilen en eski yatağanı 1525-1530 yılları arasında Kanuni Sultan Süleyman için yaptı. Türk sanatının zirve örneklerinden biri olan altın, fildişi, gümüş, yakut, firuze ve inci süslemeli bu yatağan Newyork /ABD Metropolitan Müzesi’nde sergilenmekte.

AVRUPALI İÇİN ‘KELLE MAKASI’

Ünü dünyayı tutmuş, adı yeniçerilerle birlikte anılmış, bir dönem asker olmayan erkeklerin de en gözde aksesuarı olmuş, sıradışı bir silahtır yatağan. Hiçbir zaman birincil savaş silahı olarak kullanılmadığı açıktır; ama Avrupalıları, kuşağa çaprazlama yerleştirilmiş bir çift yatağana “kelle makası” adını takacak kadar etkilemiş olduğu da bir gerçektir.

SADECE BİR YANININ KESKİN OLMASININ ANLAMI VAR

Hacı Bektaşi Veli Hazretlerinin tavsiyesi üzerine Türkmen ustalar tarafından yapılan Kılıcın en önemli özelliği sadece tek tarafının keskin olması ve aman diyen, teslim olan düşmana ve hayvanata yaşama şansı vermesidir. Kavgalarda, açıkça üstün olan tarafın, zayıf olan tarafa yatağanın keskin ağzıyla değil de, sırtıyla müdahale etmesi bir görgü kuralıydı.

KESKİN VE SAĞLAM

Yatağan, pek çok doğu kılıcı gibi kavislidir, ancak (geleneksel kılıçların aksine) keskin ağzı içe gelecek biçimde, ters kavislidir. Çarpışma anında yüksek strese maruz kalan yatağanların ağızları çelikten, sırtları ise esneklik kazanması için demirden yapılırdı.

DÜŞMANA AMAN VERMEDİ

Pala, şimşir gibi kılıçlar, darbe enerjisini bıçağa yayarak, kesme üzerine odaklanırken, düz kılıçlar daha çok enerjiyi kılıcın ucuna yakın odaklayarak, daha sert darbeler vurma eğilimindedir. Yatağanda ise, kılıcın ucu keskin kenar üzerine yatırılarak, uç kısımın açısı değiştirilmiş, kılıç daha çok baş-boyun bölgesine vurulması için geliştirilmiştir.

Kapaktaki Yeniçeri İlüstrasyonu: Erkan Ertürk/Deviantart