REFERANDUMDA NELERİ OYLUYORUZ?

Bugün Anayasa’nın yargı yetkisini düzenleyen 9. milletvekili sayısını düzenleyen 75. milletvekili seçilme yaşını düzenleyen 76. TBMM seçimlerine dair 77. TBMM’nin yetkilerine dair 87. ve TBMM tatil dönemine dair 93. maddelerindeki değişiklikleri değerlendiriyoruz.

600 MİLLETVEKİLİ YETER Mİ?Düzenleme ile yargının en temel özelliği olan bağımsızlık kavramına, tarafsızlık kelimesi eklenerek vurgu yapılmaya çalışılmaktadır. Aslında bu düzenleme çok yanlış değildir. Ancak, bağımsızlığı olmayan yargının tarafsızlığından da söz edilemez. Teklifin tamamına bakıldığında yürütmenin yargı üzerindeki etkisini arttıran ve yargı bağımsızlığı ile yargının bağımsızlığını yok eden hükümler varken, tarafsızlık kelimesinin eklenmesi anlamsızdır. 

Mevcut haliyle 550 olan milletvekili sayısı bile çok fazla iken sayının 600’e çıkarılması doğru değildir. Teklifin genelinde TBMM’nin yetkileri büyük ölçüde azaltılmakta, kanun yapma yetkisi kararnamelerle kısmen cumhurbaşkanına devredilirken, meclisin denetim yetkileri de azaltılmaktadır. Bu haliyle görev ve fonksiyonu azaltılan TBMM’nin üye sayısını arttırmanın objektif bir nedeni yoktur.

 Ancak teklifin TBMM’de görüşülmesi sırasında, mevcut vekillerin yeniden seçilme umutlarını kaşıma ve arttırma konusunda çok etkili bir düzenleme olarak karşımıza çıkmaktadır.

 Öte yandan bir milletvekilinin aldığı maaş ve diğer ödenekleri, danışmanları, şoförü, makam giderleri gibi maliyet hesabı yapıldığında işin ‘israf’ boyutu da mevcuttur. 

Burada milletvekili seçilme yaşı 18’e indirilmektedir. Düzenleme son derece sempatik görünmektedir. Ancak lise son sınıf düzeyindeki bir gencin milletvekili sorumluluğunu üstlenecek olgunluğa erişmesi bir yana, milletvekili aday listesine girebilmek için, geniş maddi imkanlar ve yüksek sadakat gerektiği düşünülürse, düzenlemenin ‘evet’ kampanyasında kullanılacak popülist bir malzeme olmaktan öteye gitmeyeceği açıktır.

Değişikliğin kabulü halinde, Bir partinin genel başkanı olacak cumhurbaşkanı ve muhtemelen başka bir partinin genel başkanı olan diğer adayın yarışacağı aynı günde ve aynı siyasi atmosferde yapılacak seçimlerde, Cumhurbaşkanı ile TBMM çoğunluğun aynı veya benzer siyasî çizgiyi temsil eden kişiler arasından seçileceği açıktır. Bu durumda yürütmeyi hukuken denetleme gücü kalmayan TBMM’nin siyasi baskı/kontrol gücü de olmayacaktır.

Aksi ihtimalde, yani cumhurbaşkanı ile TBMM çoğunluğu farklı partilerce kazanıldığında, siyasi krizler kaçınılmaz olacaktır.

TBMM’nin görev süresinin yeniden beş yıla çıkarılması ayrı bir sorundur. Türk siyasi yaşamında TBMM seçimleri beş yıl olarak öngörülen sürelerde dahi beş yıl da bir yapılmamış, ortalama dört yılda bir seçimlere gidilmiştir. Buradaki beş yıllık sürenin cumhurbaşkanı seçimine bağlanması ve birlikte yapılması, ‘muhalif parlamento çoğunluğu’ riskini azaltmaya yöneliktir.

Bu değişiklik, bakanlar kurulunu ve bakanları denetleme yetkisinin ortadan kaldırılmasıyla, TBMM’nin yürütme üzerindeki siyasi/hukuki denetim araçlarının ortadan kaldırılması anlamına gelmektedir.

Kararname çıkarma yetkisini ancak bir kanunla yürütmeye verilirken, artık yürütme (tek başına cumhurbaşkanı) bu yetkiyi, kanun hükmüne gerek kalmadan, anayasadan doğan yetkiye dayanarak, doğrudan kullanabilecektir.

Bütçe kanunu üzerindeki TBMM yetkisi ise sadece kabulle sınırlıdır. Kabul etmemesinin bir etkisi yoktur.  Sonraki maddelerde, Cumhurbaşkanı tarafından hazırlanan Bütçe Kanun Teklifi’nin TBMM tarafından süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, bir önceki yılın bütçesinin yeniden değerleme oranına göre artırılarak yürürlüğe konacağı kabul edilmektedir.

TBMM, ara verme veya tatil sırasında acil bir ihtiyaç ortaya çıktığında dahi kendi iradesiyle toplanamayacak, ancak Cumhurbaşkanı’nın çağrısıyla toplanabilecektir. Fazla söze gerek yoktur.

Yasama organı yürütmeye karşı yetkilerinin çoğunu kaybederken, TBMM’nin toplanması dahi yürütmenin iradesine bağlanmaktadır. Bu durum Yürütmenin TBMM üzerindeki bir başka etki aracıdır.

Yarın: TBMM’nin denetim yetkisi daralıyor mu? Cumhurbaşkanlığına adaylık, seçim ve başkanın yetkileri…