DENİZLİ’NİN “KOMÜNİST” BAKANI!

Malum; şehir, şu sıralar bakanlara kilitlenmiş durumda. Hemen hemen herkes bakanları merak ediyor. Nihat Zeybekci’nin yeni kabineye girememesini, Selma Aliye Kavaf’tan sonra kız kardeşi Sema Ramazanoğlu’nun aynı bakanlığa getirilmesi kulislerin baş malzemesi. 64’ncü hükümette Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı olan Sema Hanım Denizli’nin 10’ncu bakanı. Arada 9 bakan var. En sondan başlarsak; Nihat Zeybekci, Selma Aliye Kavaf, Mehmet Kocabatmaz, Adnan Keskin, Muzaffer Arıcı, Hüdai Oral, Mustafa Cahit Akyar, Haluk Cillov ve Hakkı Behiç Bey! 9 bakandan Zeybekci, Kavaf, Kocabatmaz, Keskin, Arıcı, Akyar ve Cillov’u tanıyorsunuz, hepsi Denizlili. Peki; Hakkı Behiç Bey kim? Denizli’yle ne ilgisi var? Daha önemlisi nasıl komünist oldu?

Gelin hep beraber öğrenelim:

ATATÜRK TARAFINDAN DENİZLİ DELEGESİ YAPILDI
Hakkı Behiç Bey; 1886’da İstanbul’da Çerkez bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Mülkiye’yi bitirdikten sonra Maliye Nezarit Muhasebe Kalemi’nde çalıştı, çeşitli yerlerde tahrirat müdürlüğü, vilayet mektupçuluğu ve mutasarrıflık yaptı. 1917’de mutasarrıf olarak bulunduğu Akka’nın İngilizler tarafından işgal edilmesi üzerine İstanbul’a döndü ve 1919’da Anadolu’ya geçti.

İzmir’in işgalinin ardından ilk direniş hareketinin başladığı yerlerden biri olan Denizli’ye geldi. Müftü Ahmet Hulusi Efendi’nin İzmir’in işgali üzerine halkı direnişe çağırmasıyla birlikte bir grup yurtsever, 29 Mayıs 1919’da “Denizli Müdafaa-i Hukuk-u Redd-i İlhak Cemiyeti”ni kurdular. Kısa bir süre sonra da işgale karşı “Denizli Heyet-i Milliyesi”nde gönüllü olarak yer aldı. Sivas Kongresi’ne; Başağazade Yusuf Bey (Başkaya) Küçükağazade Necip Ali Bey (Küçüka) Dalamanlızade Mehmet Şükrü Bey ile birlikte Denizli delegesi olarak katıldı. Hakkı Behiç Bey’in delegeliği konusunda çeşitli görüşlerden biri Gazi Üniversitesi Araştırma Görevlisi Mustafa Müjdeci’ye ait, şöyle diyor:

“Hakkı Behiç Bey yayınlanmış listelerde “Denizli Delegesi” olarak gösterilmişse de, Denizli Delegesi Yusuf Bey’in özel listesinde kayıtlı değildir. Anıları yayımlanan Denizli Delegesi Necip Ali Bey de kendisinden hiç söz etmez. Çünkü Denizli’den üç delege istenmiş, üç delege gelmiştir ve bu üç delegenin arasında Hakkı Behiç Bey yoktur. Bu sebeple Hakkı Behiç Bey’in nasıl Denizli Delegesi olduğu anlaşılamamakla birlikte muhtemelen Mustafa Kemal Paşa tarafından atanmış olduğu söylenebilir.”

RESMİ TKP’Yİ KURDU
Mustafa Kemal Paşa tarafından atanan Hakkı Behiç Bey’in yükselişi başlıyor ama çok uzun sürmüyor!
Denizli milletvekili olarak meclise giriyor ve 24 Nisan 1920’de Mustafa Kemal başkanlığında kurulan 6 kişilik kabinede maliye bakanı oluyor. 22 gün sonra 17 Temmuz’da İçişleri bakanı olarak görevlendiriliyor. 7 Eylül 1920’de hakkında 8 sözlü soru ve 4 gensoru önergesi verilmesi üzerine görevinden ayrılıyor. Nedeni sol eğilimli olması. Yani

Bolşevik sempatizanı!

Hakkı Behiç Bey’in asıl macerası bundan sonra başlıyor!

18 Ekim 1920’de Mustafa Kemal’in talimatıyla Resmi TKP’yi (Türkiye Komünist Fırkası) kuruyor. Tevfik Rüştü Aras, Mahmut Esat Bozkurt, Celal Bayar, Yunus Nadi, Kılıç Ali, İhsan Eryavuz, Refik Koraltan, Eyüp Sabri Akgöl ve Süreyya Yiğit’in parti yöneticisi, Hakkı Behiç bey’in genel sekter olduğu partiye Mustafa Kemal Atatürk, Fevzi Çakmak, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, İsmet İnönü ve Kazım Karabekir de üyeler arasında.

AMAÇ; BOLŞEVİK HÜKÜMETİYLE YAKINLAŞMA
Mustafa Kemal’in Türkiye Komünist Fırkası’nı kurdurma amacı; Sovyet Hükümeti ile aralarında başlayan yakınlaşmayla birlikte, Mustafa Suphi tarafından Bakü’de kurulan Türkiye Komünist Partisi’nin de önünü kesmekti. Resmi Türkiye Komünist Fırkası’nın yayın organı Yeni Gün gazetesiydi. Hakkı Behiç Bey’de başyazardı. Komitern’e üyelik başvurusu da yaptılar ancak, kabul edilmedi. Kuruluşundan 3 ay sonra da kapatıldı.
Atatürk 1923’te Cumhuriyeti ilan etti.

Hakkı Behiç Bey’e gelince; 1923’e kadar Denizli milletvekilliği yaptıktan sonra o tarihten sonra siyaset sahnesinden çekildi. Kimine göre de hayal kırıklıkları nedeniyle dünyaya küstü. 12 Ekim 1943’de Ankara’da öldü. Kafkas Araştırma Kültür Dayanışma Vakfı Başkanı Muhittin Ünal’a göre Hakkı Behiç Bey’in ölüm nedeni “asabiyetten” di.
Yani delirme!

GEÇMİŞİ UNUTTURULAN ADAM
Denizli’nin ilk bakanı hakkı Behiç Bey’in hikayesi ilginç olduğu kadar trajik. Kimine göre delirme, kimine göre küsme, kimine göre de susturulma. Biz en iyisi son sözü Hakkı Behiç’in yeğeni Belma Ötüş Baskett’e bırakalım. Ayşegül Baykan’la birlikte kaleme aldığı “Geçmişi Unutturulan Adam: Hakkı Behiç” kitabında şunlar yazıyor:
“Kurtuluş Savaşı sona ermiş, Ankara hükümeti kurulmuştur. Bozkırın ortasında gözlerini ufka dikip ülkesi ve halkı için güzel günleri çağıran Hakkı Behiç (Bayiç), çok geçmeden düşlerinin Ankara’nın o sert ayazında parçalandığını, büyük bir inançla kurduğu Türkiye Komünist Partisi’nin bir mizansene dönüştürüldüğünü görüp çekilecektir “İzzet ü ikbal ile bab-ı hükümetten.” Türkiye, düşünen, üreten, inanan bir evladını dilsiz kılmaya hazırdır. Hakkı Behiç köşesine çekilirken, el konulan arşiviyle birlikte ülkenin tarihi, belleği bir kez daha yaralanacaktır.”