2 bin lira maaşla çalıştıracak usta bulamıyor

Yıllarını terzilik mesleğine veren, halen bu alanda üretimini atölye çalışması şeklinde sürdüren Atalay Coza, mesleğin en önemli sıkıntısını “eleman bulamamak” olarak dile getirirken, 2 bin lira maaşla çalıştıracak usta bulamamaktan yakındı.

Hani sıkça söyleniyor ya “meslekler birer birer yok oluyor” diye. Bunlardan birisi de terzilik. Hazır giyimle birlikte sayıları hızla azalan mesleği ısrarla sürdürenlerden birisi olan Atalay Coza ile konuştuk bu hafta. Hayli dertli… Derdi iş bulamamaktan, para kazanamamaktan yana değil. Peki ne mi? Mesleği öğretecek, yetiştirecek yeni terzi adayları çıkmamasından. Bir de hiçte fena sayılmayacak ücret önermesine rağmen çalıştıracak usta bulamamak.

 Sohbetimizde “marka” diye ödenek yüksek faturalara da değinen Coza, Avrupa’nın birçok markasının Denizli’den aldığı kumaşları Türkiye’ye ürün olarak sunduğunu, 60 liraya giyilmesi mümkün gömleği sırf amblemi nedeniyle 250 liraya alanların olduğunu vurgulamadan edemedi.

35 YILDIR BABA MESLEĞİNİ YAPIYOR
Mesleğe ne zaman, nasıl başladınız?

Baba mesleği olunca küçük yaşlarda başladım. Askerlik sonrası 1988’de kendi işyerimi açtım. Gömlek dikimi üzerine başladığım işimi, yine gömlek üzerine devam ettiriyorum. 35 yıldır yapıyorum ve sevdiğim bir iş. Başkalarına da öneriyorum.

Bir dönem terzilik revaçtaydı. Pantolon, ceket, gömlek için terziye gidilirdi. Ama giderek mesleği yapanlar azaldı. Neden böyle oldu?

1980’li yıllarda Türkiye’de ithalat kapılarının açılmasıyla yeni makineler girdi Türkiye’ye. Makineleşmeyle birlikte konfeksiyon patladı. Bu gelişmeyle hazır giyim sektörü öne çıktı ve terzilik mesleğinde bugün yaşanan süreç başlamış oldu. Ardından zorunlu eğitim sekiz yıla çıkınca çırak bulamama problemi başladı. Ondan önce aile çocuğu okutamayacaksa meslek edinmesi için terzinin, tamircinin yanına veriyordu. O dönem bitti, yetiştirecek eleman bulamaz olduk.

Terzi esnafını zora sokan bir diğer konu ücret. Çok yüksek paralar verilmezdi. Çırak olarak başlanır, meslek öğrenmek ön planda olurdu. Hatta askerden geldikten sonra bir müddet daha çalışılır, öyle işyeri açılırdı. Ekonomik şartlar insanları fabrikalara yönlendirdi. Çünkü orada işe asgari ücretle başlanıyor. Terzi esnafı yanında çalıştıracağı çırağa, kalfaya asgari ücret veremez. Asgari ücret bin lira. Yanınızda vasıfsız birini o paraya çalıştıramazsınız. Kendisi ne kazanıyor ki, çırağa o parayı verebilsin.

Oysa esnaf, yanında meslek öğretmek üzere birilerini çalıştırıyorsa ona teşvik verilmeli. Oda başkanı olarak bunu Ankara’daki toplantılarda defalarca dile getirdim. Yeni ustaların ancak bu tür destekler sağlanması durumunda yetişeceği anlattım. Olmuyor, olmayınca da durum değişmiyor.

KİŞİYE ÖZEL DİKİM
Terzilik mesleğinde anlattığınız sıkıntılar var ama siz yoğun çalışıyorsunuz. Nasıl oluyor bu?

Yaptığımız şey çok basit. Küçük bir isim değişikliği. Tabelaya “kişiye özel dikim” yazdık. İsim değiştirdik ve yeni bir algı yarattık müşteride.

Nedir bu kişiye özel dikim?

Her insanın fiziki yapısı aynı değildir. Boynu kalındır, kolu uzundur, boyu kısadır falan… Konfeksiyon mağazasına gittiğinizde bir standart vardır. Belirli bir boy ölçüsü, yaka ölçüsü söz konusudur. Kişinin bedeni 1 numaradır, fakat yaka kısmı 44’dür. Hazır giyimde böyle bir ölçü bulmanız mümkün değil. İşte bu noktada terzilik ön plana çıkıyor. Kişiye özel dikimden kastımız bu. Onun bedenine uygun dikim yapmak.

Sonra gömleğinkol manşetine, göğsüne kişinin ismini nakışla yazıyoruz. Bunu hazır giyimde bulamazsınız. Kişinin isminin yazılıyor olması ona ayrı bir hava veriyor. O nedenle fiyatlar hazır giyime göre biraz daha yüksektir bizde.

TERZİYE GÖMLEK DİKTİRİYORSA BURAYA UĞRAR
Atölyle olarak faaliyet gösteriyorsunuz ve merkezi bir yerde değilsiniz. Ama yoğun da bir çalışma olduğunu gözlemliyoruz. Burayı nasıl bulup geliyor insanlar?

Bilerek şehir merkezinde değiliz. Otopark sorunu var. Müşteri geldiğinde aracını bırakacak yer bulabilmeli. Ayrıca kira ayrı bir sorun.

Şunu öğrenmeye çalışıyorum; buraya ancak sizi tanıyanlar gelir. Bir marka mı olmak gerekiyor bu şekilde çalışabilmek için?

Tabii 35 senenin verdiği bir tanınmışlık var. Artık bir marka olduk diye düşünüyorum. “Gömlek” diyorsanız, terziye diktirenlerin yüzde 80-85’i bize uğrar. Gömlek üzerine seri üretim yapabilen tek yeriz diyebilirim.

İTALYA TEKLİFİNE RET
Diyorsunuz ki, ben bizim mesleğin en iyilerindenim…

Övünmek anlamında söylemiyorum ama daha bugün yurt dışından iş teklifi aldım. Beni yurt dışına götürmek istiyorlar kişiye özel dikim üzerine. Makasla tek tek kesim yapmak zordur. Herkes yapamaz. Bizim işte en önemli olan zaten kesimdir. Ben onu yapıyorum.

Nereye götürmek istiyorlar sizi?
İtalya’ya… Ama ilgilenmedim, teklif için teşekkür ettim.

Onlar sizinle nasıl bağlantı kurdu?
Bir firma üzerinden oldu. Bana gömlek diktirdiler, memnun kaldılar. Hala elimde onlara dikilecek gömlek siparişleri var. Bizim meslekte beğeni hemen olmaz. Bir deneme dikimi yaptırırlar, sonra bir daha, bir daha… Bir firmaya 3-4 defa numune diktiğimi bilirim. Her defasında aynısını dikebiliyor mu diye gözlem yaparlar.

AVRUPA ÜLKELERİNE GÖMLEK GÖNDERİYOR
Yurt dışı da var o halde aldığınız siparişlerin içinde?

Tabii… Yurt dışına da gömlek dikiyoruz burada. Fransa, Avusturya, Almanya, belçika ve İtalya’ya gömlek gönderdik. Adetler de baya iyiydi.

Tekstil firmaları aracılığıyla mı oluyor bu?

Evet, kendimiz ihracatçı değiliz. Başka firma üzerinden oluyor.

Atölyede kaç makineniz var?

Teknolojiye uygun makinelerle üretimi gerçekleştiriyoruz. Presinden yaka form dediğimiz mükineye kadar 16 makineyle çalışıyoruz. Bizim işte makineleşmek çok önemli.

Aylık üretiminiz kaç gömlek?

Sipariş üzerine çalıştığımız için net bir şey söylemek zor. Ama ayda 2 bin 500 – 3 bin gömlek dikebiliriz. O kapasiteye sahibiz.

Atölyedeki elemanlarınız bay mı bayan mı?

Bayan… Çünkü bayanlar bir işyerinde daha uzun süreli çalışabiliyor. Bayanlar dikişe daha yatkın.

Diktiğiniz gömleklere bir marka yazıyor musunuz?

By Coza… Avrupa’ya gönderiyorsak, siparişi veren firmanın markası oluyor. Bunları yapabildiğimiz için mutluyuz.

AMBLEME 250 LİRA VERİLİYOR
Bazı markalar çoraptan iç çamaşıra, pantolondan gömleğe çişitli ürünleri içeren kocaman mağazalarda satışa sunuyor. Bunların da sizin sektöre olumsuz etkisi var mı?

İşte markalaşma dediğimiz bu. Türkiye’de gördüğünüz bütün markalar, kalitesi ve ürünleriyle beğeni kazanmış. Fason üretim yaptırarak piyasaya arz ediyorlar. Doğal olarak aradığınızı kolayca bulabildiğiniz için müşteri yoğunluğu oraya kayıyor. Özellikle genç nesil markayı çok önemsiyor. O markanın amblemini ayakkabısında, ceketinde, gömleğinde görecek ve gösterecek. Ama 50-60 liraya giyeceği gömleği o amblem, marka nedeniyle 250 liraya giymeyi göze alıyor.

Peki kişiye özel dikim yapan Atalay Coza’ya geldim, “bana bir gömlek” dedim; cebimden kaç lira çıkacak?

60 liradan başlıyor fiyatlarımız. Yüzde 100 pamuklu kumaşlarımız. Polyester kullanmıyoruz.

Sözünü ettiğiniz fiyata kumaş dahil değil mi?

Tabii… Kumaşı bizden. Biz piyasada 150 – 200 liraya satılan gömleklerin kumaşını kullanıyoruz. Şunu gururla söyleyeyim, dünyada marka gömleklerin birçoğunun kumaşı Denizli’de üretiliyor. Yüzde 90’ı Denizli’den gidiyor. Bu mükemmel bir şey. Denizli’de 7-8 gömlek kumaşı üreten fabrika var. Aylık üretimler bazen milyon metreleri geçiyor.

Gerçekten kaliteli kumaşlar çıkıyor Denizli’den. Avrupa’nın birçok ünlü markası buradan alıyor kumaşlarını. Sonra marka oldukları için burada yüksek fiyatla satılıyor ürünleri. Küçük bir amlem var, o görülsün diye o parayı veriyorlar.

Parayı ambleme mi veriyoruz?

En güzel yorum bu… Evet, parayı ambleme veriyoruz. Tamam desen falan filan farklı ama rakam yüksek.

TERZİ SÖKÜĞÜNÜ DİKEMEZ Mİ?
O zaman şu soruyla bitirelim mi sohbeti? Terzi söküğünü dikemez mi?

Terzi söküğünü diker, çok güzel diker. Ama yoğun çalıştığında kendi söküğünü dikemediği zaman oluyor tabii…

Son bir şey daha söylemek istiyorsunuz sanıyorum?

Öğrenmek isteyen gelsin, ben bu mesleği öğreteceğim. Fakat yok, bulamıyorum. Benim sıkıntım şu: Gömleğin yanında pantolon isteyen de oluyor. Fakat ustamız olmadığından, ceket ve pantolon işine giremiyorum. Bütün terzi arkadaşlara haber saldım. Aylık 2 bin lira ücret vereceğim pantolon dikebilen ustaya. 3-4 aydır söylüyorum ama gelen yok. Yapacağı iş kendi kesip, kendisi dikecek.