DENİZLİ ULU CAMİ NASIL YIKILDI ?

Türklerin Denizli kent merkezine yerleşmeleri, 13.yüzyıl başlarındadır. Günümüzde Kaleiçi denilen Denizli Kalesi’nin, 1236-1246 yılları arasında, Selçuklu Sultanı İzzettin Keykavus döneminde yapıldığı veya baştan başa esaslı bir tamir görüp yenilenerek bilinen haline getirildiği ifade edilmektedir. Antalya-İzmir kervan yolu üzerindeki Denizli Akhan, 1250 yılında inşa edildi. Denizli Ulu Cami ile ilgili olduğu belirlenen bir kitabede, bu yapının da o dönemde inşa edildiği yer almaktadır.

Büyük bir olasılıkla, şimdi Kale’nin hemen dışında, bir pazar kurulurdu. Türkler, büyük pazar kurulan yerlerde, mutlaka, bir hamam, bir çeşme ve bir cami inşa ederlerdi. Pazara gelenler, hayvanlarının ve kendilerinin su ihtiyacını karşılayacaklar, yıkanıp arınacaklar ve ibadetlerini yapabileceklerdi. Denizli Bayramyeri’ndeki Kale’ye yakın yerde, Ulu Cami’nin ve Hamam’ın yapılması işte bu nedenle olmalıdır.

Asırlar önce, şimdiki İstasyon Caddesi yoktu. Ulu Cami geniş bir avlu içinde idi ve bu avluda, şimdiki Babadağlılar Çarşısı’nın olduğu yerde, Denizli’nin yapılanmasına yön veren Ahi Toman (Duman) Tekkesi bulunuyordu. Yanında da çeşme vardı. Gerek İbni Batuta, gerek Evliya Çelebi ve diğer birçok gezgin, anılarında, Kale, Pazar, Hamam, Cami ve Çeşme’den bahsederler.

Efendim, yüzyıllar boyu, küçük bir yapı olmasına rağmen, Denizli’nin en önemli ibadethanesi olarak nitelendirilen Ulu Cami, sayısız depremde, defalarca hasar görmüş, her defasında onarılıp hizmetine devam etmişti. Kitabesinden anlaşıldığına göre, son büyük onarımı da, 1896 depreminden 24 yıl sonra, ‘Topal Ömer oğlu Hacı Salih bin Muhammed’ tarafından yaptırılan Ulu Cami, Vakıf Hamamı ve Akhan’la birlikte Denizli kent merkezinin en eski sivil mimari örneklerinden biri idi.

Aradan yıllar geçti. 1986 yılında, Denizli Belediyesi, ‘Ulu Cami, Cuma ve Bayram namazları için küçük kalıyor, yıkılıp yerine daha büyük bir cami yapılmalı’ diyerek, Ulu Cami’nin yıkılmasını uygun bulan bir karar aldı.

Türklerin Denizli’yi mesken tutmaları ile yaşıt olduğu söylenen Ulu Cami’nin arkasına, sonraki yıllarda, kocaman bir cami yapıldı. O’nun adına da Ulu Cami dediler. 2002 yılı Haziran ayında, bir gece yarısı, eski Ulu Cami yıkıldı. Denizli Valisi, bir gazeteciye verdiği demeçte, “Turistler, yapılan yeni Ulu Cami yerine eski Ulu Cami’yi, yani kötü görüntüleri çekiyorlardı. Yıkıldığı iyi oldu. Yıkanların eline sağlık” dedi. İlk gece, binanın kendisi yıkıldı, iki gece sonra minaresi yıkıldı, bir hafta sonra da enkazı temizlendi.

Yazıldı, çizildi, ağıtlar yakıldı, ama faydasızdı. Denizli’nin Türk tarihiyle yaşıt olduğu söylenen Ulu Cami yıkılmıştı. Cami’nin sahibi konumundaki Vakıflar Müdürlüğü, yıkım olayından haberdar olmadığını belirtti.

Yıktıranlar hakkında şikayetler yapıldı, davalar açıldı, bir sonuç alınamadı. Minareyi çalan kılıfını bulur demişler. Yıkılan yıkıldığıyla, yıkan yıktığıyla kaldı. Ulu Cami’yi yıkanlar, yıktıranlar, bu işle uzaktan yakından ilgisi olanlar, binanın tarihi değeri olduğu konusunda bilgi sahibi olmadıklarını beyan ettiler.

Toplumlar, kültürel değerleri silindiğinde, öz benliklerini yitirip yok olurlar. Bu yok etme işi, bazen, toplum düşmanları tarafından bilinçli yapılırsa da çoğu zaman, koruma anlayışı yeterince gelişmediğinden olsa gerek, cahillikten kaynaklanabilir. Denizli’de, gelecek kuşaklara geçmişini hatırlatacak birçok eser gibi, Ulu Cami de böylece tarihin derinliklerine gömülmüş oldu.

Önemli bir not;

Denizli’de, 1986 yılında Belediye Başkanı Ziya Tıkıroğlu, Vali Necati Bilican idi. 2002 yılında ise Belediye Başkanı Ali Aygören, Vali Yusuf Ziya Göksu idi.

Sonraki yıllarda, Ziya Tıkıroğlu, Denizli Sanat Vakfı Başkanlığı’na, Necati Bilican Emniyet Genel Müdürlüğü’ne, Ali Aygören, tarihi eserleri korumakla görevli Koruma Kurulu Başkanlığı’na, Yusuf Ziya Göksu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nde (TOBB) Koordinatörlük görevine getirildiler…