REKLAMI GEÇ

DENİZLİ’DE KADINLARIN 1949 ÖRGÜTLENMESİ

7 Mart 2012 Çarşamba

Artık, her kesimin bir özel günü, haftası var. Anneler günü, babalar günü, kadınlar günü, sevgililer günü, kapıcılar günü, mimarlık günü, turizm haftası, itfaiyeciler haftası, ebeler haftası, hemşireler haftası, engelliler haftası, yaşlılar haftası, yerli malları haftası, vergi haftası vb. Bütün bu özel gün ve haftaların amacı, kimine göre tüketim ekonomisini canlandırmak, kimine göre bazı konuların önemini vurgulamak, kimine göre de bazılarına konuşup, yazma fırsatı tanımak. Çiçekçiler, hediyelik eşya satanlar, kutlanan gün ve haftalardan en hoşlanan kimseler olsa gerek.

8 Mart, ‘Dünya Kadınlar Günü’ olarak kutlanıyor. Kadınlar günü (bunun aslı, Çalışan Kadınlar Günü olmalıdır) dolayısıyla, Türk Kadınlar Birliği Denizli Şubesi’nin web sayfasına girip, kuruluşları ve faaliyetleri hakkında bilgi edinmek istedim. Web sayfasını açınca şaşırdım. Hiçbir faaliyetleri olmadığı gibi, kendilerini bile tanıtmadıklarına tanık oldum.

Efendim, dönem Milli Mücadele dönemidir. Sivas Kongresi’nden sonra, Sivas’lı kadınlar bir dernek kurarlar. Derneğin adı, ‘Anadolu Kadınları Müdafaai Hukuk Cemiyeti’dir. Amaçları, Ulusal Kurtuluş Savaşı’na katkıda bulunmaktır. Gazi Mustafa Kemal Paşa, vilayetlerdeki Kuvayı Milliye Reislerine telgraf çekerek, Sivas’lı kadınların izledikleri yolu takip etmelerini önerir. Telgrafın sonunda, ‘Dolayısıyla, orada da hanımefendilerin girişimiyle bir cemiyet kurdurularak sonucunun bildirilmesini rica ederim’ cümlesi yer almaktadır.

Telgraf, Denizli’ye de gelir. Aralarında Aydın, Eskişehir, Yozgat, Kastamonu, Amasya, Kayseri, Niğde, Erzincan, Burdur, Bolu, Konya’nın da bulunduğu birçok vilayetde bu dernek kurulur. Denizli bu konunun dışında kalır. Yunan askerlerinin İzmir’e ayak basmalarının ardından ilk mitingi yapıp ulusal mücadele örgütlenmesini tamamlayarak Anadolu’ya örnek olan Müftü Ahmet Hulusi Efendi’nin Denizli’si, nedense, kadınların örgütlenmesi işine pek sıcak bakmaz.

1924 yılı Şubat ayında, İstanbul’da, amaçlarını, ‘Biz Türk Kadınları, toplumsal ve siyasal yaşamda hak ettiğimiz yeri almalıyız. Kadınları bilinçlendirmeli ve eğitmeliyiz. Onlara daha fazla şey istemelerini ve bunlara nasıl ulaşacaklarını anlatmalıyız. Amacımız Türkiye’de kadın ve erkeğin toplumsal, ekonomik ve siyasal eşitliğidir’ şeklinde açıklayan ‘Türk Kadınlar Birliği’ adında bir dernek kurulur. Derneğin başkanı, Nezihe Muhiddin (Tepedelengil) hanımdır.

Türk Kadınlar Birliği, 1927’de, kuruluşunun üçüncü yılına geldiğinde İstanbul dışında da örgütlenmiş, Denizli, Aydın, Afyonkarahisar ve Diyarbakır şubelerini faaliyete geçirmişti. Dr. Kemalettin Şakir (Saraçoğlu), 1928 yılında yazdığı Denizli’nin toplumsal yaşamını anlatan kitabında, ‘Denizli’de cemiyet hayatı, başka yerlere nisbetle, daha iyi inkişaf etmiştir… Zümre cemiyeti olarak Kadınlar Birliği vardır…’ demektedir.

Derneğin, kadınları siyasete fazla ısındırdığını ileri süren bazı çevreler, 1927 yılından itibaren dernek üzerinde yoğun bir baskı kurarlar ve yöneticilerini yıldırmaya çalışırlar. Nezihe Muhiddin, aleyhine başlatılan kampanyaya dayanamaz ve istifa ederek dernekten ayrılır. 1935 yılında yapılan milletvekili seçimlerinde, Atatürk’ün talimatıyla, Meclis’e ilk kez kadın milletvekilleri girer. Türk Kadınlar Birliği yöneticileri de, amaçlarını gerçekleştirdiklerini belirterek, dernek için fesih kararı alırlar. Bu karar üzerine, derneğin Denizli Şubesi de kapanır.

1949 yılına gelindiğinde, bir yıl sonra yapılacak serbest seçimler öncesi, kadınlara yönelik bir girişime imza atılır. İpin ucunu daima elinde tutmak isteyen iktidar, kadın milletvekilleri ve iktidarın önde gelen isimlerinin eşlerinden oluşan bir kadroya, Türk Kadınlar Birliği’ni yeniden kurdurur. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün eşi Mevhibe İnönü de birliğin başkanı olur.

Kadınlar Birliği'nin o tarihte yayınlanmış anatüzük ilanı

 

 

Türk Kadınlar Birliği’nin yöneticileri, ülkeyi baştan başa dolaşarak her il’de kadınları örgütleme görevini üstlenirler. 1920’li yıllarda olduğu gibi, İlk örgütlenen iller arasında yine Denizli vardır. Örgüt kuruluşu için Denizli’ye gelen Ankara Milletvekili Mebrure Aksoley, Adana Milletvekili Makbule Dıblan, Halkevi salonunda, kadınlarla toplantılar yaparlar ve Türk Kadınlar Birliği’nin Denizli Şubesi’nin kuruluşunu gerçekleştirirler. 25 kişiden oluşan müteşebbis heyet üyeleri, bir ay sonra, 7 kişilik Yönetim Kurulu’nu seçerler. Doğal olarak, Genel Başkan’ı Cumhurbaşkanı’nın eşi olan Kadınlar Birliği’nin İl Başkanı da Vali’nin eşi olur.

Denizli Gazetesi'nin Denizli Şubesi'nin kuruluşuna yönelik haberi

 

 

Kadınlar Birliği Denizli Şubesi Yönetim Kurulu şu isimlerden oluşur;

Başkan: Huldiye Demir (Vali Ahmet Demir’in eşi). İkinci Başkan: İlhan Çallılar (Hastanede doktor Nuri Çallılar’ın eşi). Sekreter: Süheyla Fidan (Öğretmen Ali Fidan’ın akrabası). Veznedar: İsmiye Türel (Hastanede doktor Osman Türel’in eşi). Sayman: Naime Işık (Orman Bölge Müdürü Kemal Işık’ın eşi). Üyeler: Münevver Sağduyu, Remziye Salmangil. Yönetim Kurulu oluşturulurken devlet dairelerinde görevli memurların yakını olan kadınların tercih edilmiş olduğu görülüyor. Genelde Denizli’nin yerlisi olmadıkları için de bu tür kurullarda görev alanların fazla tanınmadıkları bir gerçek.

Derneğin kuruluşundan 6 ay sonra yapılan seçimlerde (14 Mayıs 1950) iktidar el değiştirince, eski iktidarın güdümüyle kurulan  yönetim gider, yeni iktidarın Vali’sinin eşinin başkanlığında yeni iktidarın ileri gelenlerinin eşlerinden oluşan yeni bir Kadınlar Birliği yönetimi oluşturulur.

Sonraki yıllarda gelişen demokratik ortam içinde, birçok kadın derneği kurulur.

12 Eylül 1980 ihtilalinden sonra en büyük darbeyi örgütlenme konusu yer. Tüm sendikalar, dernekler, siyasi partiler kapatılır. Kadın örgütleri de bundan nasibini alır. Aynı davayı savunanlar bölük pörçük edilerek güçsüz bırakılırlar.

Bugün Denizli’mizde, çok sayıda kadın örgütü, birçok kuruluşun kadın kolları, bazen birbirleri ile de mücadele ederek, kadın haklarını savunduklarını savunmakta, siyasi partiler ise, son yıllarda moda olan ‘kadın kotası’ yarışına girerek, daha çok sayıda kadını toplum yönetiminde söz sahibi yapmaya çalıştıklarını iddia etmektedirler.

Yorum Yaz

Aşağıdaki gerekli alanlara bilgilerinizi girmelisiniz. e-posta adresiniz yayınlanmayacaktır.

 karakter kaldı