DENİZLİ’NİN 1926 ŞEHİR PLANI

Şehirlerin ileride alacakları şekli önceden belirlemek, yapılacak yatırımların düzenlenmesi bakımından zorunlu bir olaydır. Denizli, çağdaş anlamda bir şehir planına 1970’li yıllarda kavuşabildi. Şehir imar planı yapılıncaya kadar da, Cumhuriyet’in ilk yıllarında hazırlanan şehir haritası ile yetinmek zorunda kalınmıştı.

Efendim, Cumhuriyet’in kuruluşundan hemen sonra, Anadolu’nun planlı kalkınmasına önem veren devlet yöneticileri, öncelikle şehirlerin mevcut durumlarını gösteren haritaların yapılmasının gerekli olduğunu gördüler. Ancak ülkemizde, bu planları hazırlayacak yeterli sayıda harita ve kadastro teknik elemanı yoktu. Fransa’dan getirilen harita mühendislerinin yanına bizim teknik elemanlarımız verilerek hem şehirlerimizin planlarının kısa sürede hazırlanması sağlandı, hem de bizim teknik elemanlarımız önemli deneyim kazandılar.

1924 yılı ikinci yarısında alınan harita yapımı kararından sonra, uygulama kapsamına giren ilk illerden biri de Denizli idi. Dönemin Denizli Valisi Cemal Bardakçı (Gazeteci ve Tarih Araştırmacısı yazar Murat Bardakçı’nın dedesi) Denizli’ye gelen teknik heyetin çalışmalarına büyük kolaylık sağlamış, kendisinden sonraki Vali Mithat Kalabalık döneminde çalışmalar tamamlanıp, Denizli’nin planı (hali hazır haritası) ortaya çıkmıştır.

Ülkemizde Latin ABECE’sine (alfabe) geçiş 1929 yılında gerçekleştiğinden, 1926’da tamamlanan bu plan Eski Türkçe ABECE’si (Arap harfleri) ile hazırlanmıştır.

Denizli kent gelişmesi açısından bu plan o kadar önemlidir ki, Denizli Belediyesi, 1970’li yılların sonlarına kadar kent gelişmesinin temel verisi olarak bu planı kullanmıştır.

O yıllarda İstasyon Caddesi, yıkılan tarihi Ulu Cami’den sonra devam etmiyordu. 1910 yılında açılan İstasyon Caddesi, Ulu Cami’ye ulaştığında, sağa dönerek Reşadiye Caddesi ile Bayramyeri’ne, sola dönerek Kayalık Caddesi ile de Uçancıbaşı ve Kayalık Mahalleleri’ne bağlanıyordu.

1926 tarihli plana göre, 2000 yılında yapılan yeni Ulu Cami’nin, yanındaki Borsa Binası’nın ve çok katlı Otopark’ın, İtfaiye’nin bulunduğu arsalar ‘Zeytinlik Mezarlığı’ idi. O tarihlerde bu mezarlık, İlbadı Mahallesindeki Selçuklu Mezarlığı’nın dışında, şehirdeki 21 mezarlığın en büyüğüdür.

1926 planına göre, şimdiki Tugay’ın içinde bulunan Başpınar kaynağından çıkan su, bütün şehri dolaşıp, 17 değirmeni çalıştırıyordu. Şimdiki Vilayet Konağı’nın bulunduğu yerde, o yıllarda, Tabakhane bulunuyordu ve bu su (dere demek daha doğru olur), Tabakhane’nin ortasından (şimdiki Vilayet Konağı binasının altından) geçiyordu.

Plan’da, şehirdeki tüm mezarlıklar, camiler, değirmenler, yollar, çıkmaz sokaklar, binalar belirtildiği gibi, önemli yerlerin (Kaleiçi, Delikliçınar) ayrıntılı ek planları da çizilmiş, bütün dükkanlar tek tek işaretlenmiş.

Delikliçınar’daki Yeni Cami’nin temeli 1948 yılında atıldı. 1950 öncesi Çınar’ın önemli camisi, Fatma Hoca Camisi’dir. Bu cami, İstiklal Caddesi’nin genişletilmesi çalışmaları sırasında 1950’li yılların başında yıkıldı. Delikliçınar’ın önemli odak noktası olan Meserret Kahvehanesi ve Oteli de 1980’li yıllarda yıkıldı.

Denizli’nin 1926 planı, yaklaşık bir asır önce kentimizin yerleşimi hakkında çok önemli bilgiler aktarıyor. Bu planın bugünlere kadar sağlam bir şekilde ulaşmış olması ise büyük bir şans.