Anlamayanların ‘nece konuşuyorlar? diye sorduğu dil: Denizli şivesi

Ege’nin sanayi kenti Denizli’nin kırsal bölgelerinde konuşulan Türkçe geleneksel kültürün izlerini taşımayı sürdürüyor. Denizlili gazeteci M. Kemal Tartılacı’nın 30 yıl önce hazırladığı ‘Denizli Sözlüğü’ yerel şiveyi anlamakta güçlük çekenler için referans niteliği taşıyor.

Ege’nin sanayi kenti Denizli; daha çok ‘Beyaz Cennet’ Pamukkale ve uzun ötüşü ile bilinen eşsiz Denizli Horozu ile tanınıyor. Fakat kent insanının dili de en az kent tarihi kadar eski ve sırlarla dolu bir dünya. Denizlili olmayan biri için halk arasında geçen günlük konuşmaları anlamak neredeyse imkânsız. Babadağ, Çameli, Güney, Çal, Bekilli ve Baklan gibi ilçelerde kadim lisanın izleri hiç kaybolmadan günümüze kadar aktarılmış. Denizlili gazeteci M. Kemal Tartılacı’nın 28 yıl önce hazırladığı Denizli Sözlüğü yöre insanını anlamakta güçlük çekenler için referans olmayı sürdürüyor.

13 YILINI HARCADI
1996 yılında hayatını kaybeden Tartılacı’nın ilk basımını sağlığında yayınladığı ‘Ben Denizlili İsem’ adlı kitabı içindeki sözlük ve yerel manilerle dikkat çekti. Tartılacı yıllar süren gazetecilik deneyiminden sonra 13 yıl Denizlililerin kullandığı kelime ve deyimleri derlediği kitabını 1993 yılında okurla buluşturdu. Tartılacı ikinci basımı yapılan kitabın ön sözünde “Derlenen bu sözcüklerin artık eskisi gibi konuşulduğunu sanmıyorum. Konuşuluyorsa da yüksek dağların eteklerindeki yörelerimizde konuşuluyordur” ifadelerini kullandı. Kitabın yayınlanmasından üç yıl sonra hayatını kaybeden Tartılacı, Denizli’de gazeteciliğin öncü ismi olarak kabul ediliyor. Yazar her yıl mezarı başında anılıyor.

BAŞKA ESERLER DE ÇIKTI
Tartılacı’nın kitabı akademisyenlere de ilham verdi. Bu alanda ilk ciddi çalışma Prof. Dr. Ceyhun Vedat Uygur tarafından hazırlandı. Denizli İli Ağız Sözlüğü adını taşıyan akademik çalışma 2007 yılında kitap olarak yayınlandı. Mehmet Yılmaz’ın yazdığı ve ünlü halk müziği sanatçısı Özay Gönlüm’ün ölümsüzleştirdiği Umman Ninenin Mektupları, Cengiz Sarıca’nın kaleme aldığı Hörü Nineden adlı kitaplar da Denizli şivesini anlatan diğer eserler olarak kayıtlara geçti. Denizli Büyükşehir Belediyesi bu iki kitabı da tekrar bastı. Ayrıca Denizli Bilmeceleri ve Denizli Manileri kitapları da yayınlanarak Denizli şivesine sahip çıkıldı.

İŞTE TARTILACI’NIN HAZIRLADIĞI DENİZLİCE SÖZCÜKLER