Kayıtlara geçen çekirge istilaları Denizli’de felakete neden oldu

Yaşı 40’ın üzerindekilerin dedelerinden dinlediği çekirge istilası hikayeleri, Afrika ve Asya’dan gelen çekirge sürüleriyle, günümüzde de yaşanma ihtimalini doğurdu. Birçok Afrika ve Asya ülkesinde ekinlere zarar veren, havaların ısınmasıyla da kuzeye; ülkemize doğru göç eden çekirgeler şimdilik doğrudan bir tehdit oluşturmasa da, bu topraklar çekirge istilalarına hayli alışık.

KAYITLARA GEÇMİŞ 6 BÜYÜK ÇEKİRGE İSTİLASI VAR
Denizli, son 200 yılda tam 6 kez büyük çekirge istilası yaşadı. Süleyman Demirel Üniversitesi’nden Doç.Dr. Bilal Yıldız’ın Osmanlı arşivlerinde yer alan belgeler ve gazete arşivlerine dayandırdığı araştırmasına göre, Denizli’de kayıtlara geçen ilk büyük çekirge istilası 1800 yılında görüldü.

İSTİLA VAR, ASKER GÖNDEREMEYİZ
Dönemin Tavaslı ileri geleni (Tavas Ayanı) Osman Ağa, 200 asker talep eden Osmanlı Devleti’ne, çekirge istilası yaşandığı için bu emri yerine getiremediğini yazı ile bildirdi. Osman Ağa, çekirgenin tüm mahsulü yediğini, mücadele için yakılan ateşlerin de hane, eşya ve ahırlarını da yaktığını bu nedenle Tavas’tan Osmanlı ordusuna asker gönderemeyeceğini bildiren yazı, Denizli’nin kayıtlı ilk çekirge istilası olarak görülüyor.

YAKALIM, ÖNERİSİNE SARAYDAN RET
Denizli, yarım asır sonra, yani 1851’de ve 1855’te yeniden çekirge istilasına maruz kaldı. Osmanlı kayıtlarına geçen yazılara göre, Denizli Kaymakamı Abdi Bey, Maliye Nezareti’ne çekirge ile mücadele edilmesi kuru otların yakılarak çekirgenin yok edileceğini bildiriliyor. Ancak Osmanlı idaresi, ‘Bu, aklın kabul edebileceği bir yöntem değil’ diyerek o dönem Kıbrıs’ta uygulanan bir yöntemle mücadele öneriyor.

KIBRIS ‘TA UYGULANAN YÖNTEM ÇÖZÜM OLDU
Bölgedeki askerleri de kaymakamlığın emrine veren Osmanlı idaresi, toprakların sürülerek yumuşatılmasını istiyor. Çekirgenin yumurtalarını yumuşak toprağa gömmesinden yola çıkılarak Alman Arkeolog Ludwig Ross tarafından bulunan yöntem işe yarıyor. Yumuşak toprağa bırakılan yumurtalar tekrar toprakla örtülüp çekirgelerin üremesi durduruluyor ve Denizli, 5 yıl içinde iki kez ürünlerini kaybetmesine rağmen, çekirge istilasından kurtuluyor.

ÇEKİRGE İÇİN ÖZEL KANUN
1864’te tekrar ortaya çıkan çekirge istilası, uygulanan yöntem sayesinde ekinlere zarar vermeden savuşturulurken, 1890 ve 1910 yılında Aydın bölgesinde çekirgeler yeniden ortaya çıkıyor. 1912’de ise Osmanlı devleti ‘Çekirgenin itlafına dair kanunname’ adında bir kanunu yürürlüğe koyuyor.

1913’TE YENİDEN ORTAYA ÇIKTI
Kanun gereği, çekirge istilası ile mücadeleye halkın katılımı zorunlu kılınıyor. 1913’te Buldan’da görülen çekirge istilası Gölemezli, Çeşmebaşı, karahayıt ve çevresindeki köyler ile Manisa’nın Alaşehir ve Uşak’ın Eşme ilçelerini de sarıyor. Kaklık ve Honaz’ı de tehdit eden istila için devlet alarma geçiyor. Jandarmaların da katıldığı mücadelede, yumuşak topraklar sürülüyor, kayalık bölgelere ise devletin gönderdiği 500 çadır serilerek çekirgenin yumurta bırakması sağlanıyor. 1914’e gelindiğinde çekirgelerin yüzde 90’ının yok edildiği saraya bildiriliyor.

ATEŞ MAKİNELERİ DENİZLİ OVASINDA
Ancak 1915’te Buldan bölgesinde geçen yıldan daha fazla çekirge görülünce 125 ateş makinesi gönderilerek çekirgelerin yakılması emrediliyor. Uçkun hale gelen çekirge ile mücadele zorlaşıyor. Denizli’de çoğalan çekirgeler Burdur ve Afyon’a doğru sürüler halinde uçmaya devam ederken, bir yandan da Kurtuluş Savaşı mücadelesi veriliyor.

SAVAŞ, ÇEKİRGE VE KITLIK…
Seferberlik ilanı bulunduğundan önceki mücadelelerdeki gibi asker mücadeleye katılamayınca savaşla boğuşan Denizlililer bu kez de çekirge istilasının yarattığı kıtlıkta aç kalıyor. Çekirgelerle mücadelede sonuç alınamayınca Çanakkale’den iki tabur asker, Denizli bölgesine gönderiliyor. İstila 1917’ye kadar sürüyor.

DENİZLİ İÇİN BELKİ DE EN ZOR GEÇEN 4 YIL
1913’te başlayan çekirge istilası mücadelesi, savaş nedeniyle geçmiş yıllardaki gibi sağlıklı yapılamıyor ve Denizli 4 yıl süren kıtlığa mahkum oluyor.