Felsefe Yazıları 2

DİYALEKTİK

Diyalektik, tartışma sanatıdır ya da yöntemidir.

Haberin DevamıReklam

Bu yönteme göre bir düşünce öne sürülür, sonra bu düşüncenin karşıtı ileri sürülür. Bu iki düşüncenin çatışması ya da uyuşumundan yeni bir düşünce elde edilir.
Üç aşaması vardır: Tez, Antitez, Sentez.
Sentez, devam eden tartışmanın da aynı zamanda tezidir. Zincir halkaları gibi uzayıp gidebilir.
Yani özetle, doğrulara varmak için karşıtlıklardan geçme ve onları aşarak akıl yürütme yöntemidir.
Diyalektik yöntemi ilk dile getiren ise Efes’liHerakletios’tur. (M.Ö. 540-480)
Evrenin varoluşunun, özünün “Ateş” olduğunu söyler Heraklit. “Her şey akış halindedir” der. Bilindiği gibi “Her şey akış halindedir, aynı nehirde iki kere yıkanamazsınız” sözü meşhurdur.
Ona göre her yerde çatışma vardır. Karşıt güçlerin çatışması sonucu yeni oluşlar meydana gelir. Bu oluşları “Logos” düzenler. Yani Akıl!
“EleaOkulu”nu kuran adam Parmenides (M.Ö. 540 480) de duyulara güvenmez, akıl yoluyla düşünmenin zorunluluğundan bahseder.
Heraklitle aynı yıl doğup aynı yıl ölen Parmenides de kendinden öncekiler gibi varoluşu açıklamaya çalışır. Ona göre her şeyi var eden, onun “Bir olan” dediği bir ustadır.
Tüm varlıklar geçicidir. Her şey değişir. Bu aleme gelinir, gidilir. Ancak değişmeyen, “Bir olan” ortaya çıkıp görünmez ve fakat asla yok olmaz. Hiçbir şeye benzemez, kendisi neyse odur.Sınırı yoktur ve zamanın içinde değildir. Duyumsadıklarımız da gerçek varlıklar değildir.
Parmenidesdei görüldüğü üzere “tek tanrı”, “tek yaratan” kavramının peşindedir.
Kıbrıslı Zenon’a gelince: (M.Ö. 490-430) Diyalektik yöntemin asıl kurucusu da sayılır. Usta bir mantıkçı ve polemikçidir. Tezlerini ispatlamak için ortaya koyduğu kanıtlar filozofları yıllarca uğraştırmıştır.
Hocası Parmenides’e katılır. Yerde ve gökte gördüklerimiz aslında yokturlar. Duyularımız bizleri yanılttığı için var gibi algılıyoruz. Var olan her şey “Bir olan”dır. “Bir olan” ise duyularla algılanamaz.
Bu nedenle,mantık yoluyla “Bir olan”a ulaşmak için dünyadan el ayak çekme ahlakının kurucusu sayılır. Hakkındaki bir hikaye bugün için de ibretliktir: Zenon bir öğrencisiyle konuşmaktadır. O ne derse, öğrencisi tereddütsüz onaylar. Dayanamayan Zenon, “be adam hiç olmazsa bir kere itiraz et ya da fikir söyle de iki kişi olduğumuzu anlayayım” der.
Halkımız “dibek dövücüsünün hık deyicisi” diye benzer bir deyim üretmiştir. Sayıları bildiğiniz ve gördüğünüz gibi pek çoktur. Hele şu dönemde, sürülerine bereket!
Empedokles (M.Ö. 492-432) Sicilyalı bir düşünür. Uzlaştırıcı bir tutumla “Evrende 4 ana madde vardır; toprak-su-hava-ateş. Bunların karışımı sonucu varlıklar var olur. Tamam ama ‘sevgi’ ve ‘nefret’ adlı iki güç olmazsa yine de bir b.k olmaz” demiş.
“Sevgi sonunda nefreti yenecektir” diyerek de iyi niyetini pekiştirmiş.