TANZİM SATIŞ MAĞAZALARI

Bundan 40 yıl önce Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanıydım. 25 Mart 1984 günü Belediye Başkanlığına seçilip gelmiştim. O yıllarda ülkede, bir tanzim satış mağazaları tartışması sürüyordu. Gerek Ticaret Odası yöneticileri olarak, gerekse Anavatan Partisi politikaları açısından tanzim satış mağazalarına karşı tavır koyuyorduk. “Devlet esnafla, pazarcıyla rekabet etmez, etmemelidir” diye söylenip duruyorduk.

Denizli Belediye Başkanlık makam odasının altında bir tanzim satış mağazası vardı. Başkanlığı devraldıktan sonraki günlerde bu mağazaya teftişe gitmiştim. Mağazanın dışarıdan görülmeyen arka planında, kasaplık etleri imal eden birileri çalışıyormuş. O bölüme girince çalışanların kullandıkları tezgâh ve alet ve edevatların pisliğini ve hijyenik açıdan gözle görülür olumsuzluklarla dolu olduğunu görünce çılgına dönmüştüm. Bu yüzden çok öfkelenmiş ve o gün tanzim satış mağazasının kapısına kilit vurdurmuştum. Bizden sonra göreve gelenler, kendi siyasî kadrolarının bile muhalefetine rağmen, Beltaş adı altında bir kuruluş düzenleyip, belediyenin tanzim satış mağazasını diriltmeye çalışmışlar, ama kısa süre sonra işin yanlışlığı anlaşılmış ve bu uygulamadan tekrar vazgeçilmişti.

Aradan 40 yıla yakın süre geçmiş ve devletimizin yetkililerince her fırsatta ekonomimizin gayet iyi olduğu söylenip duruyor olmasına karşın, bu tanzim satışlarının yeniden gündeme getirilmesi şaşırtıcıdır. Tanzim sözcüğü, (düzenleme-yoluna koyma) şeklinde yorumlanabilir. Böyle normal ve ekonominin iyi gittiği söylenen bir dönemde, hem de domates, patlıcan, biber gibi ihtiyaç maddelerinin tanzim satış mağazaları ile düzene sokulup ucuzluk sağlanabileceği düşünülebilir mi bilemem. Hele böyle bir dönemde ve bu çağda devletin esnaf ve tüccarla rekabet etmesi doğru bir uygulama olabilir mi?

Devletin pek çok olanakları ile küçük esnaf, bakkal, manav ve pazarcı esnafı ile rekabeti mümkün müdür? Antalya ve benzeri üretim merkezleri ile Ankara ve İstanbul arasında oluşturulan TIR filoları ile tonlarca sebze ve meyveyi devlet gücüyle hiçbir masraf eklemeden taşıyıp, kira, personel masrafı, vergi, ısıtma, aydınlata masrafları olmadan, bu giderlerden direk sorumlu zavallı esnafla rekabet etmesi olacak iş değildir.

Tanzim satış mağazaları yanında bir de ulu orta ithalat dayatmaları ile fiyat artışlarını engelleme çabaları sürüp gidiyor. “Olmazsa ithal ederiz haa!” dayatmaları ile üretici zor durumlarda bırakılıyor. Ülkemizin tarım alanları ne zamandan beri tahıl ve sebze üretiminde sıkıntıya düştü bilinmez. Öyle olsa bile, bunca zamandır herhangi bir önlem alınmış mıdır? Üreticinin tarlada ve seralarda kullanmak zorunda olduğu mazot, ilaç, tohum gibi giderlerine, toptancı hal esnafının masraflarına çareler aranacağına, tanzim satış mağazaları ve ithalat önlemleri ile fiyat artışları önlenemez diye düşünürüm. Bugün devreye sokulan tanzim satış çadırları ile getirilen önlemler çare olamaz. Olsa bile çok geçici bir önlem olur ve yakın bir gelecekte, çok daha derin problemlere sebep olabilecektir.

Pazarda ve marketlerde satılan ve son dönemde aşırı pahalılaşan domates, biber, patlıcan gibi maddelerin uygun fiyatlarla sağlanabilmesi için, önce üretim bölgelerinde radikal çareler ve gereken önlemler için devletin gücü, o noktalara teksif edilmelidir. Uzun vadede, tarım alanlarının bilimsel verilere göre bakımı ve geliştirilmesi, tarımdan sorumlu devlet güçleri tarafından ele alınmalıdır.

Fiyatların dağıtım ve satış noktalarında yalnız domates, biber, patlıcan için değil de, tüm zaruri ihtiyaç maddelerinin tarladan pazara gelene kadarki her kademede girdi ve çıktıların sıkı şekilde denetlenmesi gerekir. Devletimizin maliyeden sorumlu kademeleri masa başından kaldırılıp sahaya sürülmeli, aynı zamanda belediyeler, zabıta elemanlarınca görevlerini yapmalıdırlar. Böylece devlet baba babalığını gösterip gerekeni yapmalıdır diye düşünürüm.