KORONA’NIN EKONOMİMİZE ETKİLERİ

Denizli/Çardak Hava Limanı’ndan her gün İran’a uçak kalkıyor ve alıcı ile satıcılar; karşılıklı olarak ticaret için seyahat ediyorlardı.

Tur şirketleri ile anlaşmalı olan ilimizdeki lokantalar; hemen hemen her gün Çinli, Japon veya Asyalı turistlere yemek servisi yapıyorlardı.

Ama artık seyahatler kısıtlandı ve birçok sektör bu durumdan olumsuz etkilendi, etkileniyor.

Rezervasyonların iptal edilmesi ve acentelerden alacakların tahsil edilememesi üzerine ilimizdeki turistik oteller ve bu otellerin tedarikçileri ile çalışanları etkilendi/etkilenecek.

Turizmciler; vergi, harç, kredi ve kira ödemelerinin ertelenmesini, personel çıkarımında bulunmayan işletmelere SGK prim muafiyeti tanınmasını ve kredi temininde kolaylık sağlanmasını talep ediyorlar.

Sadece Denizli ekonomisi değil elbette bu salgından etkilenen. Türkiye ve dünya ekonomisi de nasibini alıyor ve birçok hazırlıksız ülkede ekonomi virüsle sarsılıyor, bazı ülkelerde piyasalar şoka giriyor.

İlk, ortaokul ve liseler ile üniversitelerin tatile girmesiyle; ilk planda oto garlarda kuyruklar oluştuysa da, bilahare oto yollar ve hava limanlarını sessizlik bekliyor.

Korona virüsü başta Çin olmak üzere; değişik ülkelerde şu ana kadar 6500 bin kişinin ölümüne sebep olurken, bir taraftan da hayat devam ediyor.

Ancak sosyal hayat ister istemez sınırlanmış vaziyette. Şehrimizdeki kitap fuarı iptal edildi. Konser ve konferanslar ileri tarihlere ertelendi. Sinema ve tiyatro salonları boş koltuklara oynuyor.

Denizli Büyükşehir Belediyesi eğitim, sosyal, kültür, sanat ve sportif kurs ve faaliyetleri ikinci bir duyuruya kadar askıya aldı.

Diyanet; ikinci bir bildirime kadar; cuma ve vakit namazlarının camilerde cemaatle kılınmayacağına ilgili genelge yayınladı, camilerdeki tespihleri toplattırdı.

İçişleri Bakanlığı’nın genelgesiyle 16 Mart gecesi saat 24.00’dan itibaren tiyatro, sinema, gösteri merkezi, konser salonu, nişan/düğün salonu, çalgılı/müzikli lokanta/kafe, gazino, birahane, taverna, kahvehane, kıraathane, kır bahçesi, nargile salonu, nargile kafe, internet kafe, internet salonu, her türlü oyun salonları, çay bahçesi, dernek lokalleri, lunapark, yüzme havuzu, hamam, sauna, kaplıca ve spor merkezlerinin faaliyetleri geçici bir süre durduruldu.

Bu da; bu işyerlerindeki personelin geçici de olsa işten çıkarılmalarını, işsiz kalmalarını, esnafın kirasını, vergilerini, borçlarını ödemekte sıkıntıya düşmesi gibi sonuçları doğurabilecek elbette.

Bunun yanında salgını fırsata çevirmeye çalışan iş kolları da yok değil. Maske ve kolonya üreticilerinden bir kısmı maalesef ekonomideki arz/talep kanunu gereği; talebin artmasıyla fiyatları yükselttiler.

Devlet; kolonyada bulunması zorunlu olan etanol maddesi üzerindeki bu mecburiyeti geçici olarak kaldırıp tüketim talebindeki fahiş artışın karşılanmasını kolaylaştırmaya çalışıyor.

Çin/Wuhan’da çıkan virüsün bir milyar yüz milyon nüfuslu Hindistan’ı atlayarak İran’a atlamış olması; Çin ekonomisine darbe vurup Hindistan’ı güçlendirmeye yönelik biyolojik bir saldırının söz konusu olduğu şüphelerini artırıyor. Karşımızda ülke tercihinde bulunan akıllı bir virüs var.

ABD Başkanı Trump; kısa bir müddet önce yapmış olduğu Hindistan ziyaretinde başka ülke liderlerine nasip olmayacak muhteşem bir tören ve sevgi gösteriyle karşılanmıştı. Nitekim Trump tıklım tıklım dolan yüz bin kişilik statta Hintlilere hitap etmişti.

SALGININ TÜRK VE DÜNYA EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ MUHTEMEL ETKİLERİ:
“Küresel markaların pek çoğu Çin’deki faaliyetlerini kısmen ya da tamamen askıya aldılar ve daralmaya gittiler. Bu noktada Türkiye için hem yeni doğrudan yatırım fırsatlarının ortaya çıktığı hem Çin’in üretiminde gerçekleşen daralma sebebiyle petrol talebinin azalması ve buna bağlı olarak petrol/doğalgaz fiyatlarında düşüşlerin meydana gelmesi; Türk imalatçısının üretim maliyetlerini de düşürecek bir gelişme olarak ortaya çıktı.

Çin’in üretim kapasitesinin azalması sonucunda artan küresel talebin kısa vadede geçici, orta ve uzun vadede ise kalıcı olarak küresel ithalatçıları Türkiye’ye çekebilecek çalışmalarda bulunulduğu taktirde, Türk ihracatçıları için yeni fırsatlar doğabilir.

Hazır Giyim ve tekstil sektöründe Çin’de imal edilen ürünlerin korona virüsü sebebiyle zamanında teslim edilmemesi riskine karşılık dünya çapındaki ithalatçıların Türkiye ve Vietnam gibi ülkelerdeki üreticilerle görüşmelere başlaması, Türkiye’nin geleneksel olarak üretiminde uzmanlaştığı tekstil sektöründe de çeşitli fırsatların doğduğunu gösteriyor.

Bunun yanında otomotiv sektöründe Hyundai Motor’un, korona virüsü etkisiyle tedarik zincirinde yaşanan aksaklıkları sebep göstererek Güney Kore’de bulunan fabrikasını kademeli olarak askıya almayı planladığına dair bilgiler geliyor.

Türk ihracatında otomotiv endüstrisinin mevcut payı düşünüldüğünde kapasite kullanım oranlarının yükselmesi ve hatta otomotiv sektöründe Türkiye’ye uzun vadede gelecek doğrudan yabancı yatırımların da artması mümkün.

Dünya’nın en büyük sebze ve meyve üreticilerinden olan Çin’den meyve, sebze ve diğer gıda ithalatı yapan ülkeler korona virüsü sebebiyle yeni tedarikçiler aramakta.

Bu duruma en yakın örnek olarak sınırlarını Çin’e kapatan Rusya’nın Türkiye’ye uyguladığı meyve ve sebze kotalarında artışa gitmesi ve ithalatta rotayı Türkiye’ye kırması gösteriliyor.

Önümüzdeki aylarda Çin’de gerçekleşmesi planlanan fuarların bir kısmı ertelendi ve bir kısmının ise ertelenmesi gündemde.

Planlanan etkinlikler gerçekleşse bile, katılımcı seviyesinin hastalık endişesiyle düşük seviyelerde kalması kuvvetle muhtemel.

Fuarcılık alanında Çin’de oluşacak boşlukların Türkiye tarafından doldurulması ve bu alanlarda ithalatçıları kendi fuarlarına davet ederek Türk ürünlerinin tanıtımının yapılması; bir alternatif oluşturacak ve Türk ihracatının geleceği için bir ışık yakacaktır.

Çin’in büyüme hızındaki muhtemel yavaşlamadan avantajlı çıkacak ülkeler arasında Türkiye’nin de olacağı öngörülüyor. Özellikle seyahat yasakları ve Hubei gibi büyük bir tedarik merkezinin karantina altına alınması ile Çin’in ABD ticaret anlaşmasında verdiği satın alma taahhütlerini yerine getirememe ihtimali var.

Salgının ülke ekonomilerini 3 yönde etkilemesi bekleniyor:
1- Çin’e olan satışlardaki düşüş
2- Tedarik zincirindeki bozulma
3- Turist sayısındaki azalma.

500’den fazla araç parçası Çin’in virüsten etkilenen bölgelerinde üretiliyor, otomotiv sektörünün iki seçeneği var: Alternatif kaynak bulmak veya üretimi durdurmak. Alternatif kaynak arayışı ülkemizin için bir fırsat oluşturabilir.

Çin; en çok turist ağırlayan 4.ülke konumunda. Bu bölgeyi ziyaret edecek turistlerin %75’i rezervasyonlarını iptal etti. Çinli turistler 277 milyar dolarlık harcamayla en çok harcama yapan turist grubu idi. Turizm sektör gelirlerinde küresel bazda en az %10 küçülme öngörülüyor. 2019 yılında Türkiye’yi ziyaret eden Çinli turist sayısı ise 426 bin kişi dolayında, seyahat kısıtlamaları ülkemiz turizmini de etkileyebilir.

Üretimin bu günlerde başlaması durumunda dahi, dünya çelik üretiminin yarısını gerçekleştiren Çin’de çelik üretiminin aylık bazda yaklaşık 40 milyon ton azalması bekleniyor.

Bütün bu açıklamalar ışığında salgından en çok etkilenecek sektörlerin otomotiv ve elektronik sektörleri olması beklenmekte. Çin dışında salgından en çok etkilenecek ülkelerin ise Çin’e ekonomik açıdan bağımlı Japonya, Filipinler, Tayland gibi güneydoğu Asya ülkeleri olması bekleniyor.

Özellikle 2019 yılı son çeyreğinde tüketimdeki düşüş etkisiyle % 6,3 daralan Japonya ekonomisinde de durgunluk ihtimali güçlendi.”(*)

Kış şartları ortadan kalkıp, virüs etkisini kaybettiğinde, ya da tıp bilimi korona virüsünü mağlup ettiğinde dünyada ortaya çıkacak enkaz yığını; umarız ki; kaldırılabilir/temizlenebilir seviyede olur.

(*) Prof. Dr. Kerem Alkin, TİM Genel Sekreteri