AVRUPA BİRLİĞİ YEREL YÖNETİMLER ÖZERKLİK ŞARTI

Değerli okurlarım; 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramımız kutlu olsun. Bu yazımda, benim için mesleki bir konuyu ele aldım. Ülkemiz için de önemli olduğu kanısındayım. Yerel yönetimler; tarihi süreç içerisinde sanayileşmiş batılı ülkeler tarafından sürekli olarak geliştirilmesi ve özerk kılınması gereken, halka en yakın kuruluşlar olarak görülmüşlerdir. Bunun en önemli göstergelerinden birisi de, “Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı” olarak gösterilebilir. Türkiye’nin bazı maddelerine çekince koyarak imzalamış olduğu bu sözleşme; Batılı anlamda köklü bir yerel yönetim geleneğinden yoksun olan ülkemizin, yerel yönetimlerini hangi doğrultuda bir gelişime tabi tutması gerektiği konusunda rehber oluşturmaktadır.

Merak etmiş olacağınız gibi, Türkiye’nin çekince koyduğu maddeler; yerel özerklik, idari özerklik, yerel sorumlulukların kullanılması, yerel yönetimleri denetleme konuları, mali kaynakların kullanılması, yerel makamlara danışılma, hibelerin şartlı yapılmaması, uluslararası işbirliği yapma hakkı, yargı yoluna başvurma hakkı ve birlik kurma gibi “özerklik şartı” maddeleridir.

‘Türk yerel yönetimleri içerisinde önemli bir yer tutan belediyelerin, yapısal ve işlevsel olarak Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na uygunluğu ve alınması gereken önlemlerin ortaya konulması büyük önem taşımaktadır’. (H. Önaç ve F. Ünal, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye’de Belediyeler) Bu makalede; Türkiye’de yerel yönetimlerle ilgili son dönemde yapılan yasal değişiklikler de dikkate alınarak, belediyeler açısından Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın uygulanma düzeyi ve yapılması gerekenler irdelenmeye çalışılmıştır.

‘Türkiye’deki mevcut anayasa ve yasaların, Avrupa Birliği Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na temelde uygun oldukları gözlenmiştir. Hatta Türkiye’nin bu özerklik şartında çekince koyduğu maddeler, anayasa ve yasalarımızda vardır ve o maddelerin de bir an önce devletimiz tarafından benimsenmesi uygun olacaktır’ (R. Çevikbaş, Avrupa yerel Yönetimler özerklik Şartı ve Türkiye’de Uygulanabilirliği).

“Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye’de Belediyelerde Özerklik” isimli bilimsel çalışmada, M.F.D.Alodalı, L.Özcan, F.Çelik ve S.Usta şunları dile getirmektedirler:

‘Halka en yakın kurumlar olarak günümüz modern devletinde önemli işlevleri olan yerel yönetimler, birçok hizmetin halka sunulmasında çabukluğu ve kolaylığı sağlamaktadırlar. Bunun yanında sadece kamu hizmetlerinin sunulması konusunda değil, demokratikleşme konusunda da yerel yönetimlerin önemi yadsınamaz. Nitekim yerel yönetimlerin demokratikleşmeye olan katkısı, nispeten hukuksal düzenlemelerin el verdiği ölçüde gerçekleşebilmektedir.

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ile ülkemizin adaylık sürecinde bulunduğu Avrupa Birliği’nin yerel yönetimlere ilişkin genel yaklaşımının bir sonucu olarak; yerel yönetimlerin temel değerleri olan demokrasi, özerklik, katılım ve etkinlik ilkeleri yansıtılmaya çalışılacaktır. Yerinden yönetim ilkesinin bir gereği olan özerklikten anlaşılması gereken; yerel yönetimlerin, yasalarla verilen görev ve hizmetleri kendi organlarının kararıyla ve kendi sorumlulukları altında yerine getirmeleridir. Katılım, yönetimlerin demokratikleştirilmesini; etkinlik ise kamu yönetiminde yaşanan değişime uygun olarak etkili, verimli ve hizmet odaklı bir yönetim kurulmasını ifade etmektedir.

Verimlilik, etkinlik ve yönetimin demokratikliği; birbiri ile çatışan değil, birbirini tamamlayan kavramlardır. Belediyelerin yeniden yapılandırılmasında; yeni belediye yasası ile belediyelerin Yerel Özerklik Şartı’yla paralel bir şekilde daha demokratik, katılımcı ve saydam hale getirilmesi amaçlanmıştır. Nitekim yerel özerklik konusunda oldukça olumlu bazı düzenlemeler yapılmış olmasına karşın bir takım eksikliklerin de bulunduğu söylenebilir’.

Kendi bilgilerim yanı sıra; çeşitli akademisyenlerimizin, söz konusu şarta ilişkin çalışmalarından yapmış olduğum özetleri sundum. Bir kent plancısı olarak, ülkemizdeki yerel yönetim yapılandırmasının artı ve eksilerini bir başka yazımda konu alacağım. Bir sonraki yazımda buluşma umuduyla, saygılarımla esen kalınız.