YENİDEN DÜŞÜNÜN

Değerli okurlarım, başlıktaki bu çağrıyı ben yapmıyorum. Bu çağrı; Amerikalı psikolog, yazar ve akademisyen Adam Grant’e ait ve aynı zamanda en ünlü kitabının ismi (Think Again). Bu kitabı okumayı yeni bitirdim. Okurken sürekli yararlandım ve notlar aldım. Sonra da oturup, o notlardan yola çıkan bir özet hazırladım. Aşağıda, yaklaşık bir sayfa tutan bu özetimi okuyacaksınız.

Adam Grant diyor ki:
Düşünmek, belli kararlara varma yoluyla gerçekleşir. Gerçek şu ki; sorumluluk sahibi ve akıllı insanlar tarafından ve en iyi bilgi ve niyetle verilen önemli kararlar, bazen umutsuzca hatalıdır. Çünkü bu kişiler fazla özgüvenli olabilir ve sezgilerine fazlaca güvenme eğilimi taşırlar. Sezgi ne midir? Beklentilerimiz bizi şartlandırır ya, işte bu şartlanmaların yol açtığı algı biçimidir. Düşünme sanatında iyi olmak, bizi “yeniden düşünme” sanatında daha kötü yapabilir. Biz insanların düşünme ve karar verme sürecinde, beynimizi çalıştıracak iki olası sistem vardır:

Sistem 1:
a) Otomatik ve hızlıdır.
b) Algı ve tepkiden oluşur.
c) Yaptığımız çoğu şeyi bu sistem yönetir ve yönlendirir.
Sistem 2:
a) Çaba gerektiren bir zihinsel uğraşıya dayanır.
B) Karmaşık seçimler içerir.
c) Hemen devreye girmek ve galebe çalmak için isteksizdir.
Düşünmek, kararlar vermeyi gerektirir ve; nedenler, duygular, kültür, inançlar, anılar ve duyular tarafından yönlendirilir. Bir şey ya da biri hakkındaki kararlar iki eş-zamanlı süreç yoluyla verilir: Bilinen bir şeyle benzerlik kurma ve duygusal etiketleme.

Yeniden düşünmeyi zorlaştıran 8 etmen şunlardır:
1- İnsan beyni her seçeneği değerlendirmeye eğilimli değildir.
2- Hemen deneyim ve duygulara dayalı değerlendirmelere zıplarız.
3- Bilinç-altı girdilerle yanıltılmış durumdayızdır.
4- İlk yargımızı gözden geçirmek istemeyiz.
5- Hemen kestirip atmaya geçeriz. Buna eğilimliyizdir.
6) Görmeyi umduğumuzu ve görmek istediğimizi görürüz.
7) Yanılgılarımız olmadığını düşünürüz.
8) Aslında hiç bilmediğimiz bir şeyle karşılaştığımızda, onu bildiğimiz bir şeyin kalıbına indirgeriz yani benzerlik kurarız ve bildiğimizi sanırız.

Oysa yeniden düşünebilmeliyiz! Nasıl mı? Bir bilim insanı gibi düşünmeyi öğrenerek. Mevcut düşüncemizi, henüz kanıtlanmamış bir hipotez olarak kabul edelim ve yeni, daha iyi, hatta çürütücü veriler eşliğinde bu hipotezi değiştirmeyi ya da çöpe atmayı göze alalım. Yeniden düşünebildiğimizde; daha doğru, daha yararlı ve daha adil sonuçlara ve kararlara ulaşırız.